صفحه اینستاگرامی «حامی» متعلق به«دنیا کریمی» است. او دختر جوانی است که به شدت تحت تاثیر ماجراهای تلخ «آتنا» و «بنیتا» قرار گرفت و مصمم به فعالیت در این حوزه شد. آتنا و بنیتا، دو نوزادی بودند که مرگ دلخراششان در سال۹۶، توجه بسیاری را در شبکههای اجتماعی برانگیخت.
ایرانوایر:
دنیا متولد ۱۳۷۱ در شهرستان شیراز است. می گوید انگیزه قوی تر زمانی به سراغش آمد که به طور اتفاقی در یک صفحه کم بیننده تلگرام، عکس دخترکی گمشده را دید که اصلا مورد توجه و اقبال عمومی قرار نگرفته بود.
دنیا با تلفن درج شده زیر عکس تماس می گیرد و متوجه می شود دخترک، فرزند یک کارگر شهرداری است که هیچ آشنایی با فضای مجازی ندارد. انگیزه کمک کردن به پدری که جگرگوشه اش را گم کرده بود، موجب راه اندازی صفحه «حامی گمشدگان» می شود؛ صفحه ای که این روزها محل مراجعه تمامی افرادی است که یک فرد گم شده در نزدیکی خود دارند. آخرین اخبار را آن جا می خوانند و مردم عادی هم با کامنت گذاری و برخورد فعال تلاش می کنند اطلاعات خود را در همین رابطه در اختیار دیگران بگذارند.
پیش از شکل گیری حامی گم شدگان، هیچ صفحه مشخصی در فضای مجازی برای پی گیری وضعیت آنها وجود نداشت. برخی اعضای خانواده کودکان گم شده گاهی اقدام به باز کردن یک اکانت در فضای مجازی می کردند و با گرفتن خبری در مورد یافتن کودک یا خبر مرگ او، صفحه رها و یا بسته میشد. اما به تدریج دنیا کریمی و دو خبرنگار فعال در حوزه حوادث رسانه ها صفحات فعالی در این رابطه در تلگرام راه می اندازند. کار «شاهین صمدپور»، یکی از این خبرنگارها که توسط «فاطمه دانشور»، از اعضای فعال پیشین شورای شهر تهران برای این حوزه مورد حمایت مالی قرار می گیرد، تهیه فیلم های مستند در مورد کودکان خشونت دیده یا گم شده است و «میثم شعبانپورآقا ملکی» به عنوان خبرنگار آزاد در حوزه بحران و مستندسازی اجتماعی فعالیت می کند.
«مریم» که حدود 9 ماه پیش دخترش را گم کرده است، صفحات این افراد را به مراتب فعال تر و تسکین دهنده تر از اقدامات پلیس می داند و می گوید هر روز صبح اولین کاری که می کند، مراجعه به این صفحات اینستاگرامی است.
متاسفانه در ایران هیچ آمار مشخصی در خصوص تعداد گمشدگان وجود ندارد. مثل بسیاری از آسیب های اجتماعی، سخن گفتن از گمشدگان در ایران یک تابو و خط قرمز فرضی است که ممکن است قابلیت ها و لیاقت های حکومت یا روش های کنترل و ایجاد امنیت را از سوی قوای انتظامی زیر سوال ببرد. از آن جایی که تنها مرجع رسیدگی کننده به این ماجرا پلیس است، گاهی جریان یک پرونده ممکن است سال های متوالی حتی یک قدم رو به جلو برندارد.
این روزها شرایط به تمامی تغییر کرده است. کافی است کلمه های «کودک گم شده»، «گم شدگان»، «حامی» و یا اسامی برخی از فعالان مشهور این حوزه همچون شاهین صمدپور و فاطمه دانشور را در اینترنت جست و جو کنید تا با آخرین اطلاعات و اخبار و اسامی کودکان گم شده و شرح آخرین تلاش ها برای یافتن آن ها مواجه شوید.
به نظر می رسد زمان امتحان کردن مسیرهای تازه برای نجات جان گم شدگان فرا رسیده است. «الخاندرو بالتزار»، از مهندسان «گوگل» به خبرنگار «ایرانوایر» می گوید به تازگی دارند روش های استفاده از عکس برداری ماهواره ای را برای دستیابی به اطلاعاتی در مورد کودکان گمشده بررسی می کنند. او می گوید اجازه ندارد اطلاعات بیش تری در این مورد بدهد، اما اضافه می کند: «ما در دره سیلیکون ولی مداوم در حال عکسبرداری از سطح کره زمین هستیم و دایره این تکنولوژی چنان گسترده است که این امکانش دور از ذهن نیست زمانی به کمک کودکان گمشده در سطح شهر هم بیاید.»
در کشور چین به تازگی یک تجربه موفق در این زمینه به مرحله اجرا گذاشته شده است. به مدد استفاده از یک اپلیکیشن، آن ها توانسته اند در طول یک سال گذشته بیش از هزار کودک ربوده یا گم شده را پیدا کنند. این تکنولوژی را «ری یونیون» نامگذاری کرده اند. این اقدام در ابتدا به سفارش وزارت امنیت عمومی چین و با هدف مبارزه با قاچاق گسترده کودکان طراحی شد و به سرعت مورد استقبال والدین قرار گرفت.
والدین می توانند این اپلیکیشن را روی گوشی های تلفن همراه خود نصب کنند و در صورت مفقود شدن یک کودک، پلیس تمامی اطلاعات به دست آمده را به طور همزمان با سایر والدین به اشتراک می گذارد. آن ها در شعاع 100 کیلومتری محلی که کودک گم شده آخرین بار در آنجا تردد کرده است، تمامی اطلاعات دقیق را دریافت می کنند. کاربران دیگر هم می توانند هر گونه رفتار مشکوک را اطلاع بدهند. تا پیش از فعال شدن این اپلیکیشن، سالانه بیش از ۲۰ هزار کودک در چین ربوده می شدند اما حالا مسوولان این کشور امیداورند با فعال کردن چنین سیستمی، بتوانند از آمار کودکان گمشده بکاهند. متاسفانه استفاده کنندگان این اپلیکیشن همیشه خبرهای خوشایند دریافت نمی کنند. آن ها تا امروز با خبر کشته شدن ۲۹ کودک و غرق شدن ۷۵ نفر از آن ها روبه رو شده اند. اما تعداد پیدا شده ها در مقابل آماراز بین رفته ها به طور چشمگیری قابل توجه است.
روش مقابله با گمشدن کودکان در کشورهای جهان تنوع بسیاری دارد. به عنوان نمونه در آمریکا، ممکن است یک روز صبح تابستانی در حالی که از خیابان جنگلی «لوس آلتوس» به سمت «سن خوزه» در حال حرکت هستید، آژیر کر کننده ای فضای اتومبیل شما را پر کند؛ صدایی شبیه به آژیر خطر قرمز روزهای جنگ ایران و عراق. بعد یک صدای گویا خبر از گمشدن کودکی دهد که همان چند دقیقه پیش مفقود شده است. تصویر آخرین مکانی که کودک در آن جا دیده شده است هم برایتان ارسال می شود. شما قادر به خاموش کردن آژیر هشدار نیستید و کل پیام را باید تا انتها گوش دهید. همان طور که یک اپلیکیشن پیشرفته در طول 12 ماه سال گذشته توانسته است جان بیش از هزار کودک ربوده شده چینی را نجات دهد.
«یورونیوز» نوشته است هر دو دقیقه یک کودک در اروپا گم می شود. به عبارتی، سالانه ۲۵۰ هزار کودک گمشده در کشورهای عضو اتحادیه اروپا گزارش می شود.
آفیسر«روچا»، رییس پلیس کالج «فوتهیل» در شهر لوس آلتوس کالیفرنیا به «ایران وایر» می گوید همین رقم در کشور امریکا در برخی سالهای بحرانی به طور تقریبی به ۵۰۰ هزار کودک در سال هم رسیده است.
او می گوید تنها یک تصور مبهم ته ذهنش می تواند شب گم شدن یک کودک را برایش قابل تحمل کند؛ آن هم این است که بین هشت دلیل برای ربودن یک کودک، یکی از آنها ممکن است رقابت بین والدین برای گرفتن حضانت آن کودک باشد. می گوید سعی می کند خودش را با این خیال آرام کند و گرنه ممکن است قلبش را از دست بدهد.
آفیسر روچا هم معتقد است گمشدن یک کودک بدترین اتفاقی است که ممکن است دنیای یک خانواده را برای ابد زیر و رو کند. همین ابهام که ندانی عزیز گم شده ات آیا روزی برمی گردد و یا چه طور جان سپرده و آخرین لحظاتش را با چه وحشتی مقابله می کرده است، باعث می شود که کابوس گم شدن یکی از اعضای خانواده بسیار دهشتبارتر از شنیدن خبر مرگش باشد.
در اغلب کشورهای اروپایی، تلویزیونها و شبکههای رادیو و تلویزیون ملی و محلی موظف به اطلاع رسانی و پوشش خبرهای مرتبط به گمشدگان هستند. در طول روز زیاد پیش می آید که یک برنامه عادی را قطع می کنند تا از گمشدن کودکی با انتشار عکس و دادن نشانه های کودک، در محلههای دور و اطراف اطلاع رسانی کرده و از مردم طلب کمک و استمداد کنند. تلویزیون های محلی عاملی برای گردهمایی مردم منطقه و جلب کمک های داوطلبانه همسایگان هستند و مردم اخبار مربوط به فرد گمشده را از طریق تلویزیون پی گیری می کنند.
در آمریکا فروشگاههای بزرگی همچون «والمارت» موظف هستند تصویر و مشخصات فرد گم شده را در تابلوهای بزرگ قابل دید در ورودی فروشگاه نصب کنند. تاریخ گم شدن برخی افراد ممکن است به ۱۰سال قبل برگردد اما نام آن ها از تابلوی ورودی فروشگاه پایین نخواهد آمد. با این روشها، جامعه خودش را در قبال سرنوشت فرد گم شده مسوول می داند.
سالها پیش در ایران، برنامهایی به نام «گمشدگان» پیش از نمایش برنامههای عادی روزانه تلویزیون در مورد افراد گمشده منتشر می شد و عکس آنها را به نمایش می گذاشت. تا این اواخر و قبل از فعال شدن شبکههایی همچون تلگرام و اینستاگرام ؛ برخی خبرنگاران حوزه حوادث هم در این زمینه تلاش میکردند که به علت کمتر فراگیربودن رسانههای کاغذی در مقایسه با رسانههای دیجتیال این تلاشها کمتر دیده میشد. پلیس تنها مسوول پیگیری پرونده افراد گمشده بود و هرگونه مداخله ای در روند تحقیقات پلیس می توانست منجر به این برداشت شود که شما دارید روند تلاش پلیس را زیر سوال برده یا مخدوش میکنید. به دلیل همین محدودیت اطلاع رسانی نیز سرعت پی گیری پرونده گمشدگان بسیار کند و ناکارآمد پیش می رفت .
اما در طول یک سال گذشته تحول بسیار بزرگی در حوزه پی گیری افراد گم شده در فضای مجازی ایجاد شده است. پلیس دیگر تنها محل مراجعه مردم نگران و پیگیر اعضای گم شده خانوادهها نیست. چند وب سایت فعال که به سرعت در زمینه همکاری با خانوادههای افراد گم شده معروف شده اند، عملا این روزها اولین مرجع آن ها برای استمداد هستند. دنیا کریمی هم عضو فعال این فضای تازه و رو به رشد است.