آیت‌الله خامنه‌ای در کلاب‌هاوس
جمع‌بندی کنید!
یکی دو روزی بود که نهادهای مرتبط با رهبر جمهوری اسلامی و رسانه‌های داخلی بر روی اینکه او قرار است امروز صحبت کنند مانور می‌دادند. نهایتا حوالی غروب آمد و نزدیک به یک ساعت حرف زد.
چندین اتاق کلاب‌هاوسی حرفهای آقای خامنه‌ای را به صورت زنده پخش کردند. عنوان یکی از اتاق‌ها «پخش زنده بیانات رهبری بدون سانسور و با ریشخند انتقادی» بود. همزمان با پخش صحبت‌های رهبر جمهوری اسلامی انتقاداتشان را کوتاه می‌گفتند. به طعنه اشاره می‌کردند که این بخش را با تاجزاده بود یا در آن بخش با ظریف چه کرد. وسط صحبت‌های خامنه‌ای هم به شیوه کلاب‌هاوس تذکر می‌دادند که «لطفا در یک دقیقه جمع بندی کنید!»
خامنه‌ای در بیشتر از۴۰ دقیقه حرف‌هایش به مناسبت‌های روزهای اخیر، روز معلم و کارگر و مواردی از این دست پرداخت، بی‌آنکه حقیقتا به مشکلات این صنف‌ها بپردازد. در ادامه هم قاسم سلیمانی را تا حد علی ابن ابی‌طالب بالا برد و در نهایت به قسمتی رسید که همه منتظر شنیدنش بودند. واکنش به انتشار فایل صوتی ظریف، تعیین تکلیف در مورد تصمیم‌گیران پایانی در حوزه دیپلماسی، تعیین تکلیف تلویحی نامزدهای اصلاح‌طلب انتخابات ریاست جمهوری و … تحلیل‌گران و خبرنگاران را به اتاق‌های کلاب هاوس سرازیر کرد تا تحلیل‌های خود را در این باره با هم در میان بگذارند.
حرفهای خامنه‌ای که به پایان رسید تحلیل ها در اتاق‌های متعدد آغاز شد. در همین اتاق قبلی یکی از کاربران با اشاره طنزآمیزی به پخش کامل صحبت‌های رهبری در گروه گفت کاش مدریتورها اجازه می‌دادند بحث پینگ پنگی بشود و علی خامنه‌ای یک تنه تا آخر صحبت نکند. او البته بعد از این شوخی گفت ایشان حرفهای خوبی زد و مشخص شد که حرف‌هایی که پیش از این در مورد سیاست خارجه می‌زد به شخص خودشان برمی‌گردد و ظریف کاره‌ای نیست. با توجه به حرف‌هایی که تقریبا خطاب به تاجزاده زد هم اصلاح‌طلب‌ها اگر کمی غرور داشته باشند باید بگویند که از جمهوری اسلامی گذر کردیم و این راهش نیست. ولی دوستانی که در خارج هستند و وسط باز هستند الان با این حرف‌ها چه می‌خواهند بگویند؟
یکی دیگر از حاضران هم از این گفت که خامنه‌ای خواست فضای رقابت انتخاباتی را آرام کند تا تاکتیک‌هایش را پیش ببرد و به همین علت ظریف را از دایره خودی‌ها خارج کرد. و امروز از «خطای بزرگ» گفت. که این یعنی ظریف دیگر به هیچ وجه جایی در نظام نخواهد داشت و ظریف باید هزینه‌اش را بپردازد.
رهبر علاقه‌ای به مشارکت حداکثری ندارد
در یکی دیگر از اتاق‌ها با عنوان «تحلیل و ارزیابی اظهارات آیت‌الله خامنه‌ای» چالش کمی بیشتر بود و اصولگراها و اصلاحطلبان در این اتاق هر کدام نظراتشان را گفتند و جاهایی هم با صدای بلند به یکدیگر تاختند. مانند حنظله حسن زاده که گفت: «منتظر بودید آقا چه بگوید؟ گفت خطای بزرگ. دستاورد شما اصلاح طلب ها چه بود؟ آن از نفوذ، آن از خیانت…. این پایان اصلاح طلبان است.»
یکی دیگر از اعضای این اتاق صحبت‌های رهبر را نشانه علاقه‌اش برای عدم مشارکت حداکثری در انتخابات دانست و گفت: «اگر رهبری طی روزهای آینده سخنرانی دیگر نکنند، به نظر می‌رسد که نظام تمایلی به مشارکت بالا ندارد و اگر سخنان امروز ایشان در آینده تلطیف نشود، باید پذیرفت که جمهوری اسلامی به دنبال مشارکت گسترده در انتخابات نیست.» علی نیلی هم به این اشاره کرد که قرار نیست چیزی عوض شود و رهبری گفتند که قرار است در آینده نیز دیپلماسی در خدمت میدان باشد و چیزی تغییر نخواهد کرد.
اما مهدی فقیهی، روزنامه نگار، معتقد بود که صحبت‌های رهبری به هیچ وجه جناحی و به نفع جریان خاصی نبود: «آقا ضمن برشمردن خصلت‌های امیر المومنین سعی کردند فضایی فراتر از جریان های چپ و راست ترسیم کنند و تاکید داشتند بر لزوم حضور افسران جنگ نرم. اینا سخنان شخص رهبری نیست، تنها از لسان سیاست گذار کلان نظام در پی مشورت های عدیده طرح می‌شود. او این وعده را داد که باید در روابط دیپماتیک طرحی نو در اندازیم و به واقعیت‌های میدانی توجه بیشتری بکنیم. آقای ظریف باید این خطا را جبران کنند.» یکی دیگر از حاضرین در گروه هم این صحبت‌های رهبر را به آن بخش از حرفهای ظریف در مورد روسیه مرتبط دانست و گفت: «چرا به جای سخنان امروز رهبری به آن بخش از سخنان وزیر امور خارجه در خصوص کارشکنی های روسیه توجه نمیشود؟ چرا در شرایطی به استناد سخنان امروز رهبری محمدجواد ظریف را می‌زنیم اما به سخنان او در خصوص روسیه بی‌توجه هستیم؟ چرا روسیه باید همکار استراتژیک ما باشد؟ چه فرقی با آمریکا و انگلیس دارد؟»
فرخ نگهدار هم که در این گروه حاضر بود گفت که حرفهای خامنه‌ای یک بعد ملی دارد که بقیه درکش نکرده‌اند و با این سوال حرف‌هایش را آغاز کرد که چرا سخنان رهبری را با نگاه ملی ارزیابی نمی‌کنید؟ اما به نظرات آیت‌الله خامنه‌ای در مورد مواضع وزیر امور خارجه می‌پردازید؟ نگهدار ادامه داد: «این رقابت که رهبر جمهوری اسلامی بیشتر مواضع ما را تایید می‌کند یا شما را رقابت درستی نیست. ما باید از آقای ظریف و سلیمانی یا میدان و دیپلماسی این انتظار داشته باشیم که تلفیق پیدا کنند تا منشا اقتدار کشور باشند. جامعه نخبه‌کش دارد ظریف را زیر پا له می‌کند اما متوجه نیست که او سردار دیپلماسی است.»
به عقیده یکی دیگر از حاضران فرقی بین صحبت‌های ظریف و خامنه‌ای نبود و هر دو یک حرف را زدند: «هر کس دیگری که در راس کشور بود چطور می‌توانست بدنه پرقدرت نظامی را که به شدت ناراحت بود را آرام کند و از سوی دیگر او به دیپلماسی نیاز داشت. آقای خامنه‌ای سعی کرد از بدنه نظامی دلجویی کند. او نظام را همان طوری تعریف کرد که آقای ظریف کرده بود. آقای خامنه ای امروز با حفظ آرامش نیروهای مورد وثوقش را حفظ کرد و من مطمئنم طی چند روز آینده یک سخنرانی دیگر نیز خواهند داشت.»
مهدی محمدباقری هم روی این مانور داد که رهبری نسخه چند نامزد را پیش از فیلتر شورای نگهبان پیچید: «سخنان حضرت آقا در مورد ظریف کاملا قابل پیشبینی بود. اما ایشان با تاکید بر لزوم پایبندی به التزام نامزدها به قانون اساسی تکلیف سه چهارتا نامزد را مشخص کردند. ایشان در بخشی دیگر گفتند برخی نامزدها اشرافی بر توانایی های نظام ندارد و تنها در یک فضای احساسی وارد انتخابات شده اند. حضرت آقا روی کارنامه نامزدها هم تاکید کردند و ما باید روی این بخش تمرکز کنیم.»
«حقه مهر بدان مهر و نشان است که بود»
یکی از اتاق‌های پرجمعیت شکل گرفته در این باره اتاق « پخش زنده بیانات رهبری به همراه تحلیل و نظرات» بود که تعداد مخاطبان آن تا ۴ هزار نفر بالا رفت و از همه طیف‌ها در آن به اظهار نظر پرداختند.
اکثر قریب به اتفاق اصلاحطلبان معتقد بودند که رهبر جمهوری اسلامی آب پاکی را روی دست کسانی ریختند که وزارت خارجه را مسئول برجام به طور خاص و سیاست‌های خارجی به طور کلی می‌دانند. آنان این را «بخش‌های طلایی» اشاره رهبر دانستند و به گفته آنان اگر دوستان از این به بعد انتقاداتی داشته باشند باید خطاب به رهبر باشد و نه باقی افراد.
اصلاحطلبان دیروز و امروز اما در میان خطوط این «مسئولیت پذیری» جدید خامنه‌ای چیز دیگری را هم خواندند. آنها می‌گویند که برجام این روزها در آستانه دادن میوه‌های شیرین خود است و از این روست که آقای خامنه‌ای دیگر آن را چون گوی داغی نمی‌گرداند تا به دامن دولت بیفتد. به گفته پیرموذن همین که سخنرانی رهبر جمهوری اسلامی طبق معمول فحش و بد و بیراه نداشت و در آرامش برگزار شد خود نشانه است. به گفته او در واشنگتن غوغاست. بین کنگره و کاخ سفید شکاف هست و کاخ سفید می‌خواهد به برجام برگردد و از این رو ۹۰ میلیون دلار به ایران سرازیر می‌شود و از این رو« چون برجام میوه شیرین حالا خود را می‌دهد گردن گرفته» به گفته کسانی که از این نگاه دفاع می کردند تاریخ مصرف ظریف تمام شده و حالا برجام کار بزرگی می‌شود که آنها انجام دادند. دیگر اگر حتی ظریف هم نباید نبودنش به این معنی نیست که سیاست با بایدن به بن بست می‌خورد و برای دیدن سرنوشت ظریف باید صبر کرد و دید. از نظر سایر تحلیل‌گران خارج از ایران مانند مهدوی آزاد و جمشید برزگر هم رهبر جمهوری اسلامی خیلی آرام و با اعتماد به نفس بود و از کلید واژه‌های تکراری خود مانند «خبیث» و اینها استفاده نکرد.
فرشته قاضی هم در این میان با اشاره به آن بخش از سخنان رهبر که گفته بود وزارت خارجه فقط مجری است گفت که این با حرفهای پیشین او که تاکید داشت برجام « خسارت محض» است نمیخواند و عجیب است که حالا مسئولیت این خسارت محض را به خودش به عهده گرفته .
نصیری، تحلیل‌گر اصولگرا، اما معتقد بود که گفته آقای خامنه‌ای در مورد اینکه در سیاست خارجی تصمیم در سطوح بالایی نظام گرفته می‌شود، آنطور که بسیاری معتقدند به برجام و پذیرش مسئولیت درباره آن برنمی‌گردد. بلکه بیشتر ناظر به مطرح شدن بحث میدان بر دیپلماسی است. به عقیده نصیری در بحث برجام نظام ترجیح می‌دهد مسئله معلق بماند و بعد که نتیجه معلوم شد اگر نتیجه قابل قبول بود یک مسئولی برایش پیدا شود. در نهایت اما به گمان او اتفاق جدیدی در این خطابه نیفتاد.
در این میان اکثریت قریب به اتفاق تحلیل‌گران اما معتقد بودند که با عتاب رهبر جمهوری اسلامی به ظریف بر سر داستان سلیمانی دیگر برای او شانسی در انتخابات پیش رو وجود ندارد. از نگاه جمشید برزگر با توجه به رویه‌ی خامنه‌ای این عتاب تندتر از چیزی بود که انتظار می‌رفت و هیچ حمایتی از ظریف نکرد در حالی که مثلا در اختلاف میان لاریجانی‌ها و احمدی‌نژاد یکی به نعل می‌زد یکی به میخ. و به نظر او این پیامدهای سنگینی برای ظریف می‌تواند داشته باشد که منتفی شدند کاندیداتوری‌اش یکی از آنهاست.
اصول‌گران اتاق اما باز کوتاه نیامدند که سیاست خارجه را «سطوح بالای نظام» تنظیم و تکلیف می کنند. به نظر آنان دور از ذهن‌ترین «تحلیل این بود که برجام محصول نظام است در حالی که برجام محصول یک جریان غرب‌گرا بود و « این به دور از مروت و جوانمردی» است که آن را به نظام نسبت بدهند.
مزروعی اما در این میان تنها شعری خواند تا نظرش را مختصر و مفید گفته باشد که از نظر او « حقه مهر بدان مهر و نشان است که بود» و هیچ حرفی که با گذشته بتوان تفاوتی دید من نمی‌بیند.
در مورد انتخابات اما تاکید رهبر جمهوری اسلامی در مورد اینکه کسی که قانون اساسی و سیاست‌های کلی جمهوری اسلامی را قبول ندارد نمی‌تواند وارد شود را، اکثرا خطاب به تاجزاده دیدند و اینکه او قطعا رد صلاحیت خواهد شد. در این میان داوری، یار غار قدیمی احمدی‌نژاد او را هم مخاطب این حرف های خامنه‌ای ارزیابی کرد و یک کاربر دیگر حتی سعید محمد و وعده‌های عجیب و غریبش را هم از این دایره بیرون ندید. به گفته تحلیل‌گران این روم حالا بعد از این حرف‌ها در مورد رد صلاحیت‌ها می‌توان تصویر روشن تری پیدا کرد. برزگر میگفت که «انتخابات و همه این تحولات را باید در بحث جانشینی هم دید و توجه کرد که جایگاه کسانی مثل ظریف و روحانی در این بحث چقدر ضعیف است که می توانند نادیده گرفته شوند».
ویدا ربانی خبرنگار اصلاح‌طلب اما با فرض مورد خطاب بودن تاجزاده در سخنان رهبر جمهوری اسلامی گفت که ایشان در مورد قانون اساسی حرف می‌زنند اما جمهوریت را زیر سوال می‌برند و با مردم مثل رعیت‌هایی برخورد می‌کنند که باید پای منبر بنشینند و فقط گفته‌های او را تایید کنند، « پیش از این لااقل می‌گفتند مخالفان بیایند و رای بدهند الان دیگر این را هم نمی‌گویند».
از نظر بعضی از تحلیل‌گران هم رهبر لطف کرد و خطبه آرامی خواند و در جریان مذاکرات ورود نکرد تا دور از حاشیه مسیر خودش را طی کند.
آیا پرونده حضور ظریف در انتخابات بسته شد؟
یکی دیگر از روم‌های کلاب‌هاوس تنها به آن بخش از صحبت‌های رهبری اختصاص داشت که به ظریف تاخته بود. نام این اتاق هم این بود: «آیا پرونده حضور ظریف در انتخابات بسته شد» در این گروه بین افراد روی استیج یک نظرسنجی گذاشتند در مورد اینکه اگر ظریف تایید صلاحیت شود در انتخابات شرکت می‌کنید یا نه؟
تقریبا همه افراد روی استیج گفتند که اگر تمایل به شرکت در انتخابات داشتند، به ظریف رای می‌دادند اما مساله اینجاست که اساسا تمایلی به شرکت در انتخابات ندارند. در این گروه یکی از کاربران معتقد بود بخش بزرگی از مردم ایران نماینده‌ای در سپهر سیاسی ایران ندارند. نزدیک به شصت تا هفتاد درصد مردم کسی را ندارد که به خاطر حضور او تمایل به شرکت در انتخابات را پیدا کنند.
کسی اصلاحطلبان را بزرگترین بازنده سخنان امروز رهبری دانست که به رغم این همه ادعا و تجربه با وجود عدم تمایل آقای ظریف او را در بین نامزدهای خود قرار دادند و باعث شدند که ساز و کارشان از بین برود.
یکی دیگر هم به اصلاح طلبان طعنه زد که فکر می‌کنند چون رهبری از واژه خیانت استفاده نکرده یعنی هنوز شانس حضور در انتخابات را دارند. اما خودش معتقد بود سخنان رهبر جمهوری اسلامی کاملا روشن بود و رهبر جمهوری اسلامی تکلیف تاجزاده و احمدی‌نزاد را مشخص کرد.
یکی از حاضرین در گروه اما نگاهی دیگر به ماجرا داشت و کل این اتفاق را بر اساس یک سناریو می‌دید: «وقایع هفته اخیر یک تصادف نبوده. آقای ظریف در واقع در این چهارسال دوم ریاست جمهوری یک شخصیت اصلاح طلب میانه رو و مایل به اصولگرایان پیدا کرده و از محبوبیت او کاسته بود. انتشار این فایل صوتی بهانه‌ای بود برای اینکه از او را یک شخصیت فراتر از اصلاح طلب و اصولگرا بسازند. با بیانیات رهبری پرونده او در کوتاه مدت بسته بشود اما در آینده ممکن است خیلی چیزها تغییر کند.»
عصاره حرفهای رهبر جمهوری اسلامی از نظر یکی دیگر از افراد گروه رد صلاحیت زود هنگام ظریف و تاجزاده بود «ظریف مستقیم و تاجزاده غیر مستقیم».
زیتون: