رسانه آمریکایی سمافور چهارشنبه ۲۰ اردیبهشت در گزارشی تحقیقی به روابط نزدیک دانشگاه پرینستون با مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی در سالیان اخیر پرداخت.
بر اساس این گزارش، پس از شکستن یخ روابط تهران و واشینگتن در دوران ریاست‌جمهوری باراک اوباما، دانشگاه پرینستون با استفاده از این فرصت، قصد داشت نقش یک بازیگر محوری را در ترمیم روابط حکومت ایران و ایالات متحده ایفا کند.
این دانشگاه مرکز مطالعات ایران را تاسیس کرد، یک دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی را در ساختار خود پذیرفت و برنامه تبادل دانشجو با ایران را به راه انداخت.
با این حال، در طول سالیان اخیر دو نفر از فارغ‌التحصیلان دانشگاه پرینستون از سوی جمهوری اسلامی یا نیروهای نیابتی‌اش بازداشت یا ربوده شده‌اند.
اخیرا کنگره آمریکا که اکثریت آن در اختیار جمهوری‌خواهان است، به صورت رسمی تحقیقات خود را درباره ارتباط این دانشگاه و مقام‌های حکومت ایران آغاز کرده است.
تحولات رخ داده در دانشگاه پرینستون را می‌توان هشداری دانست که نشان می‌دهد چگونه نهادهای آمریکایی ممکن است گرفتار سیاست‌های داخلی تهران و واشینگتن شوند و همچون مهره‌ای در این نبرد استفاده شوند.
پس از تهاجم هفتم اکتبر حماس به اسرائیل، پرینستون مانند بسیاری دیگر از دانشگاه‌های برجسته ایالات متحده به دنبال آن است که در مباحثی مانند آزادی‌های آکادمیک، اعطای بورسیه تحصیلی و فراهم آوردن فرصت سخنرانی برای افراد مختلف، تعادلی ایجاد کند. این در حالی است که برخی قانون‌گذاران آمریکایی معتقدند چنین رویکردی با منافع این کشور در تضاد است.
گزارش تحقیقاتی سمافور بر اساس هزاران ایمیلی است که ایران اینترنشنال در اختیار آن‌ها قرار داد. دو رسانه پیشتر بر اساس همین ایمیل ها و در تحقیقاتی مشترک یک شبکه نفوذ جمهوری اسلامی در اندیشکده های غربی را افشا کردند.
یکی از این گزارش ها نشان داد سه تن از دستیاران رابرت مالی، نماینده ویژه وزارت امور خارجه آمریکا در امور ایران در دولت جو بایدن، رابطه‌ای «نزدیک» و «نامتعارف» با حکومت جمهوری اسلامی داشتند.
در این گزارش از آرین طباطبایی به عنوان یکی از اعضای شبکه تحت هدایت وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی نام برده شد و اسنادی از مراودات او با دیپلما‌ت‌های ایران افشا شده است.
ایران‌اینترنشنال در بهمن ماه هم در گزارش تحقیقی دیگری نشان داد که دولت ایران در دوران ریاست جمهوری اوباما، اتحاد پنهانی با گروه بین‌المللی بحران شکل داده بود و از این اندیشکده معتبر برای لابی‌گری در مسائل هسته‌ای با دولت آمریکا استفاده می‌کرد.
ربودن دانشجویان پرینستون
برنامه تبادل دانشجوی پرینستون با ایران در سال ۲۰۱۴ کلید خورد. در آن زمان آرین طباطبایی، کِوان هریس، معاون مدیر مرکز مطالعات ایران در پرینستون را به مصطفی زهرانی، دیپلمات ارشد وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی و از افراد نزدیک به سپاه پاسداران متصل کرد.
طباطبایی بعدها در دولت بایدن به عنوان رییس دفتر معاون وزیر دفاع آمریکا انتخاب شد.
او در ایمیلی خطاب به زهرانی نوشت: «می‌خواهم دوستی را به شما معرفی کنم که در پرینستون کار می‌کند و شما او را سه هفته دیگر در وین خواهید دید … او علاقه‌مند است طرحی را در خصوص اعزام دانشجویان ایرانی به پرینستون و اعزام دانشجویان آمریکایی به ایران، با شما در میان بگذارد.»
طباطبایی نسخه‌ای از این ایمیل را برای هریس ارسال کرد.
بر اساس مکاتباتی که به مشاهده سمافور رسیده، هریس مشتاقانه از فرصت پیش‌آمده استقبال کرد و دو هفته بعد در حاشیه مذاکرات هسته‌ای میان جمهوری اسلامی، آمریکا و قدرت‌های بین‌المللی به دیدار زهرانی رفت.
به ثمر نشستن این دیدار کمی زمان بُرد و نهایتا اولین دانشجوی تحصیلات تکمیلی در حوزه مطالعات ایران که فردی چینی-آمریکایی با نام وانگ ژییوئه بود، در اوایل سال ۲۰۱۵ کار خود را آغاز کرد.
وانگ در مصاحبه‌ای به سمافور گفت در مورد سفر به تهران مردد بود زیرا نمی‌توانست به زبان فارسی صحبت کند و تحقیقات مقطع دکتری او در ابتدا به نقش اتحاد جماهیر شوروی در آسیای مرکزی می‌پرداخت.
وانگ افزود او نگرانی‌های امنیتی خود را با مسوولان دانشگاه پرینستون در میان گذاشت زیرا تهران و واشینگتن روابط دیپلماتیک نداشتند و حکومت ایران پیشتر به ربودن اتباع آمریکایی دست زده بود.
او روز یکم دسامبر ۲۰۱۵ در ایمیلی به مقامات پرینستون تاکید کرد باید با مسوولان حکومت ایران در خصوص بورسیه اعطا شده به او به صورت شفاف صحبت شود.
در این ایمیل آمده است: «به عنوان یک شهروند آمریکایی غیر ایرانی‌تبار فکر می‌کنم بهتر است تا حد امکان شفاف باشم تا کارهایی مغایر آن‌چه در ویزایم ذکر شده، انجام ندهم و از ایران دیپورت نشوم.»
هریس و دیگر مقام‌های دانشگاه پرینستون به او در خصوص امنیتش و همچنین ضرورت یادگیری زبان فارسی در تهران اطمینان دادند و گفتند یادگیری این زبان در رساله دکتری و همچنین پژوهش‌های آینده او مفید خواهد بود.
چند هفته پیش از سفر وانگ به ایران در ژانویه ۲۰۱۶، هریس در ایمیلی به این دانشجو نوشت: «زمان خوبی برای رفتن به ایران است… از این فرصت استفاده کن.»
بعدها ثابت شد که دغدغه‌های وانگ بی‌دلیل نبود. شش ماه پس از ورودش به ایران، وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی پاسپورت آمریکایی او را مصادره کرد.
وانگ در روز هفتم آگوست ۲۰۱۶ به اتهام جاسوسی بازداشت و به زندان مخوف اوین منتقل شد. او سه سال را در این زندان سپری کرد که بخشی از حبس او در سلول انفرادی گذشت و حتی بارها تهدید به مرگ شد.
پرینستون نقش خود را در اتفاقات رخ داده برای این دانشجو رد کرد و گفت خطرات سفر وانگ به ایران را کم‌اهمیت جلوه نداده و او را برای استفاده از برنامه تبادل دانشجو و رفتن به ایران تحت فشار قرار نداده بود.
مایکل هاتچکیس، سخنگوی این دانشگاه در پاسخ به سمافور گفت پرینستون در «هدایت» سفر وانگ به ایران نقشی ایفا نکرد و اساسا قدرت هدایت این سفر را نداشت.
هاتچکیس افزود: «این دانشگاه پرینستون بود که تلاشی بیوقفه، چندساله و چند میلیون دلاری در سطح جهان برای آزادی او به انجام رساند.»
ربوده شدن الیزابت تسورکوف
سال گذشته نیز یکی دیگر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی پرینستون به نام الیزابت تسورکوف به دست شبه‌نظامیان مورد حمایت جمهوری اسلامی در عراق ربوده شد. او از نوامبر سال گذشته تاکنون دیده نشده است.
این پژوهش‌گر و روزنامه‌نگار در روسیه به دنیا آمد، در اسرائیل رشد یافت و تحصیل کرد، و موفق به دریافت مدرک کارشناسی ارشد رشته علوم اجتماعی از دانشگاه شیکاگوی آمریکا با معدلی عالی شد.
در طول این سال‌ها، او به عنوان یک اسرائیلی توانایی قابل‌توجهی از خود برای تعامل با گروه‌های مذهبی، شبه‌نظامیان، و جنبش‌های سیاسی خاورمیانه در مناطق پرتنشی مانند سوریه، عراق و لبنان نشان داد.
در مصاحبه‌هایی که از تسورکوف منتشر شده، او می‌گوید خبرنگاری را با استفاده فراوان از شبکه‌های اجتماعی آغاز کرده است.
او که به زبان عربی تسلط داشت، رنج مردم گرفتار در مناطق جنگی را از طریق فیس‌بوک، واتس‌اپ و توییتر مستند کرد و توانست شبکه گسترده‌ای ایجاد کند.
تسورکوف همچنین قادر بود با استفاده از پاسپورت روسی خود به برخی کشورهای عربی سفر کند که به روی شهروندان اسرائیلی بسته بودند.
او همچنین اذعان کرده بود ملیت و مذهب او به مذاق برخی از مخاطبانش خوش نیامده. با این حال همکاران و خانواده این روزنامه‌نگار گفتند نوشته‌های او که غالبا بر وضعیت اسفبار قربانیان خشونت‌های منطقه‌ای و فرقه‌ای، از جمله فلسطینیان متمرکز شده بود، توانستند اعتماد گروه‌ها و افرادی را که موضوع گزارش‌های او بودند، به دست آورند.
یکی از مراکزی که تسورکوف با آن ارتباط داشت، اندیشکده‌ای اسرائیلی- فلسطینی بود که به اسرائیلی‌ها در خصوص اسلام و اعراب آموزش می‌داد و از این طریق به دنبال حمایت از فرآیند صلح بود.
تسورکوف در مصاحبه‌ای با پایگاه المانیتور در سال ۲۰۲۱ گفت: «فکر می‌کنم آن‌چه نهایتا افراد را به سوی صحبت با من سوق می‌دهد، این است که به آن‌ها اهمیت می‌دهم و می‌خواهم نظرات و دیدگاه‌هایشان را به درستی منعکس کنم.»
رساله دکتری تسورکوف در دانشگاه پرینستون به نظام‌های حمایتی سلسله‌مراتبی در ساختار سیاسی لبنان، عراق و اقلیم کردستان می‌پرداخت.
او می‌کوشید دریابد چگونه اعضای جنبش‌های سیاسی در این کشورها به رهبران فئودالی و فرقه‌ای وفادار می‌مانند، در حالی که این رهبران در فرآیند توسعه اقتصادی تا حد زیادی ناموفق هستند.
پیشنهاد رساله او در سال ۲۰۲۱ در پرینستون به تصویب رسید و مقرر شد این دانشگاه تامین مالی آن را بر عهده بگیرد.
تسورکوف در این پیشنهاد به سفرهایی که تاکنون انجام داده بود، اشاره کرد و افزود قرار است به بغداد، شمال عراق و لبنان نیز سفر کند.
این روزنامه‌نگار روز ۲۱ مارس ۲۰۲۳ از کافه‌ای در محله کراده در مرکز بغداد ربوده شد. تنها چند روز پیش از این رویداد، او به دلیل فتق دیسک کمر تحت عمل جراحی قرار گرفته بود.
آمریکا و اسرائیل کتائب حزب‌الله، از گروه‌های نیابتی جمهوری اسلامی در عراق را مسوول این آدم‌ربایی می‌دانند.
کتائب حزب‌الله در سال ۲۰۰۳ با حمایت مستقیم سپاه پاسداران تاسیس شد. آمریکا کتائب حزب‌الله را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داده است.
شبه‌نظامیان کتائب حزب‌الله بزرگ‌ترین بخش از گارد ملی عراق را تشکیل میدهند که به عنوان «بسیج مردمی عراق» یا همان حشد شعبی شناخته می‌شوند.
گروهی از سیاست‌مداران وابسته به این گروه نیز در دولت محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق حاضر هستند.
مقام‌های ایالات متحده می‌گویند کتائب حزب‌الله با همکاری سپاه پاسداران مکررا به نظامیان آمریکایی در عراق و خاورمیانه حمله می‌کنند. حمله پهپادی به پایگاه پنتاگون در اردن در ژانویه سال جاری میلادی از جمله این اقدامات بود که به کشته شدن سه سرباز آمریکایی انجامید.
دولت ترامپ ابومهدی المهندس، فرمانده و موسس کتائب حزب‌الله را در حمله‌ای موشکی در ژانویه ۲۰۲۰ در بغداد از پا درآورد. یکی دیگر از قربانیان این حمله قاسم سلیمانی، قدرتمندترین فرمانده سپاه ایران بود. جمهوری اسلامی وعده داده انتقام کشته شدن این دو را خواهد گرفت.
کتائب حزب‌الله تاکنون با خانواده تسورکوف تماسی نگرفته و درخواستی در ازای آزادی او نداشته است.
اِما، خواهر الیزابت تسورکوف، از واکنش دانشگاه پرینستون به خاطر ربوده شدن این روزنامه‌نگار به صورت علنی انتقاد کرد.
این انتقادات به نوعی منعکس‌کننده اظهارات وانگ، دیگر دانشجوی پرینستون هستند که توسط ایران دستگیر شده بود.
به گفته اِما، پرینستون دادن مجوز به تسورکوف برای سفر به عراق را تکذیب کرده و به وزارت امور خارجه آمریکا اطلاع داده که این دانشجوی تحصیلات تکمیلی اساسا از مسیر خود «منحرف» شده بود.
اِما هشدار داد مواضع این‌چنینی که نشان‌دهنده شکاف میان خواهرش و دانشگاه است، می‌تواند «بسیار خطرناک» باشد و اتهام جاسوسی علیه او را تقویت کند.
خواهر دانشجوی ربوده شده در مصاحبه با سمافور تاکید کرد تسورکوف در دوران حضور در عراق، به طور منظم با استاد مشاور رساله‌اش، پروفسور آمانی جمال، در ارتباط بود و حتی تماس‌های ویدیویی میان این دو برقرار می‌شد.
جمال، رییس دانشکده امور عمومی و بین‌المللی دانشگاه پرینستون است.
خانواده تسورکوف از این‌که جمال پس از ناپدید شدن این دانشجو حاضر به ملاقات شخصی با اِما نشده، ابراز ناامیدی کرده‌اند.
پرینستون در اکتبر سال گذشته برای اولین بار به صورت عمومی مسوولیت پژوهش و سفر تسورکوف به عراق را بر عهده گرفت اما هم‌زمان گفت سوالاتی در مورد این‌که آیا این روزنامه‌نگار در سفرش از «رویه‌های مناسب» استفاده کرده است یا خیر، وجود دارد.
کتائب حزب‌الله در نوامبر ۲۰۲۳ ویدیویی منتشر کرد که نشان می‌داد تسورکوف زنده است. او که در این ویدیو خسته به نظر می‌رسید، بیانیه‌ای به زبان عبری خواند و در آن اعتراف کرد عامل سی‌آی‌ای و موساد بوده است.
ایالات متحده و اسرائیل هر دو این موضوع را تکذیب کرده‌اند.
به نظر می‌رسد که این دانشجو هنوز در بغداد نگه‌داری می‌شود.
دیپلمات ایرانی در دانشگاه پرینستون
پرینستون در سال ۲۰۰۹ پذیرفت که در نیوجرسی میزبان حسین موسویان، دیپلمات ارشد و مذاکره‌کننده هسته‌ای پیشین جمهوری اسلامی باشد.
حسین موسویان پس از آن‌‌که در دوران ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد به جاسوسی متهم شد و مدت کوتاهی به زندان افتاد، از ایران گریخت.
حسین موسویان هیچ‌گاه مخالف جمهوری اسلامی نبوده و از جایگاه خود در دانشگاه پرینستون برای دفاع از مواضع تهران در خصوص برنامه هسته‌ای و دیگر مسائل کلیدی مرتبط با حکومت ایران استفاده کرده است.
بر اساس مکاتباتی که به مشاهده سمافور رسیده است، حسین موسویان در دوران مذاکرات هسته‌ای میان دولت‌های حسن روحانی و باراک اوباما، با جواد ظریف، وزیر امور خارجه وقت جمهوری اسلامی و مصطفی زهرانی ارتباط برقرار می‌کرد و به ترویج پیام‌های آن‌ها در غرب می‌پرداخت.
مقام‌های پرینستون از آن‌چه توانایی موسویان در دادن مشاوره به نمایندگان تهران و واشینگتن برای پیش‌برد توافق هسته‌ای خواندند، تمجید کردند.
به گفته وانگ، این موضع پرینستون می‌تواند نشان‌دهنده ارتباطات محکم این دانشگاه با رده‌های بالای قدرت در جمهوری اسلامی باشد.
وانگ به سمافور گفت مونا رحمانی، یکی از استادان مشاورش در مرکز مطالعات ایران در پرینستون، با یکی از مقام‌های حکومت ایران نسبت خانوادگی داشت.
پدر رحمانی بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵، دفتر منافع تهران در واشینگتن را اداره می‌کرد، نهادی متعلق به حکومت ایران که وظیفه حمایت از شهروندان ایرانی – آمریکایی را بر عهده دارد.
وانگ افزود نگرانی‌های او در آن مقطع با مشاهده چنین ارتباطات مستقیمی میان دانشگاه و تهران تسکین می‌یافت زیرا به نظر می‌رسید پرینستون و جمهوری اسلامی در حال «همکاری» هستند.
وانگ در سال ۲۰۲۱ از دانشگاه پرینستون به اتهام سهل‌انگاری شکایت کرد. او گفت پرینستون از همسر او خواسته بود ساکت بماند و به صورت علنی از جمهوری اسلامی انتقاد نکند.
موسویان در آن مقطع زمانی به مسوولان ارشد پرینستون گفته بود تماس او با ظریف و زهرانی برای آزادی وانگ می‌تواند غیرسازنده باشد.
مونا رحمانی هم از مداخله به نفع وانگ و لابی با جمهوری اسلامی خودداری کرد. او نهایتا در سال ۲۰۱۷ از این دانشگاه کنار رفت.
وانگ افزود در طول سه سالی که در زندان اوین محبوس بود، احساس می‌کرد کاملا رها شده است.
این دانشجو در جریان تبادل زندانیان میان دولت دونالد ترامپ و جمهوری اسلامی در هفتم دسامبر ۲۰۱۹ آزاد شد.
در شکواییه وانگ علیه پرینستون آمده است دانشگاه با تشویق و اقناع وانگ برای رفتن به ایران، شهرت و منافع سیاسی خود را بر امنیت شخصی این دانشجو مقدم دانست.
پرینستون این اتهام را رد می‌کند و می‌گوید هزینه‌های گزافی را برای آزادی او متقبل شده است.
تیم حقوقی پرینستون تاکید دارند که در دوران حبس وانگ، از او و خانواده‌اش پشتیبانی کرده و حتی حمایت‌های مالی گسترده در اختیار آنان قرار داده‌اند.
پرینستون نهایتا در سپتامبر سال گذشته با وانگ به یک توافق مالی دست یافت.