«عایشه شتر سوار، فائزه موتورسوار»، شعار گروه حزب الله علیه فائزه هاشمی رفسنجانی در سال‌های ۷۴ تا ۷۶ بود. در واکنش به مطرح شدن موضوع دوچرخه‌سواری زنان توسط او.
در چند سال اخیر نیز موضوع دوچرخه سواری زنان مطرح و با مخالفت نهادهای زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی مواجه شده است.
دوچرخه سواری یک زن بی حجاب در نجف آباد اما موضوع دوچرخه سواری زنان را به شکل دیگری مطرح کرده است. در این میان علاوه بر دوچرخه سواری یک زن، موضوع بی حجاب بودن او شاید اهمیت بیشتری داشته و واکنش امام جمعه و نهادهای وابسته به رهبر جمهوری اسلامی در این شهر را به دنبال داشته است.
در دوره ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی و ابتدای دهه ۷۰ گزارش‌هایی درباره دوچرخه سواری زنان در برخی از مناطق آزاد از جمله کیش مطرح شد.
جرقه جنجال دوچرخه سواری زنان و مطرح شدن آن در فضای سیاسی و رسانه‌ای اما با سخنان فائزه هاشمی رفسنجانی و در آستانه انتخابات مجلس پنجم زده شد. پس از آن حملات به او شروع شد و نشریات جریان حزب الله و نشریه صبح با مدیریت مهدی نصیری مطالبی را علیه او و دوچرخه سواری زنان منتشر می‌کردند.
در این برهه شهرداری تهران نیز برنامه‌ای برای دوچرخه سواری زنان در پارک چیتگر داشت اما این برنامه با حملات گروه حزب الله منتفی شد.
اکبر هاشمی رفسنجانی در خاطرات ۱۲ خرداد ۷۵ از تلاش گروه «حزب‌الله شمیران» برای تجمع در مقابل دفتر فائزه هاشمی و بازداشت تعدادی از آنان خبر داده است.
او همچنین نوشته که در جلسه شورای عالی امنیت ملی موضوع «افراط حزب‌اللهی‌ها در پارک چیتگر» مطرح و به وزارت کشور ابلاغ شده که به طور کلی مانع هر نوع قانون‌شکنی از این نوع شوند.
دختر تهرانی که در خیابان می‌آید و دوچرخه‌سواری می کند، مثل دختر چینی نیست. چینی‌ها به گونه‌ای هستند که درست نمی‌شود تشخیص داد این، زن است یا مرد.
در دوره انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۷۶ و در سخنرانی های فائزه هاشمی نیز شعار «عایشه شتر سوار، فائزه موتور سوار» توسط گروه حزب الله مطرح می‌شد. در مجلس پنجم نیز برخی نمایندگان در اینباره سخن می‌گفتند. از جمله علی زادسر، نماینده جیرفت، در اردیبهشت ۷۵ در نطق خود برخی جریانات سیاسی را به تلاش برای گسترش «لاابالی گری» متهم کرد و گفت که «دوست دارند زنان و دختران جوان را در خیابان های مرکز جهان اسلام بر روی زین دوچرخه به نمایش بگذارند.»
پیش از مطرح شدن دوچرخه سواری زنان توسط فائزه هاشمی، پدر او نیز در این باره سخن گفته بود.
اکبر هاشمی رفسنجانی در خرداد ۷۴ در مصاحبه با مجله آفتابگردان روزنامه همشهری درباره محدودیت‌های زنان از جمله دوچرخه سواری گفته بود که « من هم دلم می‌سوزد که دختر بچه‌ها اصولا زنها در کشور ما به خاطر مسائل عرفی یک مقدار محدودیت دارند». او در عین حال به موضوع دوچرخه سواری زنان در محیط‌های عمومی اشاره نکرده و از دوچرخه سواری آنان در محیط‌های جداگانه سخن گفته بود.
او در مقام رییس جمهور ایران تاکید کرده بود: «من یکی از دختران خودم را مامور کردم که برای ورزش دخترها، کار بکند، برایشان جاهای جداگانه بسازند، محیط‌های مناسب درست کنند که اینها بتوانند بروند ورزش بکنند. همین چرخ سواری را ترتیبی بدهند که بتوانند اینها چرخ سواری بکنند.»
اکبر هاشمی رفسنجانی در در خطبه های نماز جمعه ۱۵ فروردین ۶۵ نیز درباره اشتغال زنان به برخی شغل ها از جمله رانندگی موضوع دوچرخه سواری زنان را مثال زده بود. او گفته بود: «اگر شما از اسلام بپرسید یا از هر مجتهدی بپرسید: یک خانم مثلاً می‌تواند راننده کامیون بزرگ باشد؟ بله می تواند. فرق ندارد، دوچرخه می تواند سوار شود تریلی هم می تواند سوار شود، راننده قطار هم می تواند شود، کارگر معدن هم می تواند باشد و زیر زمین هم کار کند، مهندس ماشین، راه، سد و چیزهایی مثل این هم می‌تواند باشد.»
تبرج؛ تفاوت دختران چین و ایران
اما مدتی پس از جنجال ها درباره دوچرخه سواری زنان رهبر جمهوری اسلامی دوچرخه سواری زنان را «نامناسب» اعلام کرد.
آیت الله خامنه‌ای سال ۱۳۷۵ در دیدار رئیس و معاونین سازمان تربیت بدنی گفت: «دختر تهرانی که در خیابان می‌آید و دوچرخه‌سواری می کند، مثل دختر چینی نیست. در زمان مائو که شما به چین می‌رفتید یا حتی بعد از او هم که ما دیده بودیم، اصلاً نمی‌شد فهمید که این دختر است یا پسر. می‌دانید چینی‌ها به گونه‌ای هستند که درست نمی‌شود تشخیص داد این، زن است یا مرد. لباس آنها هم یک جور بود. آن، اصلاً تبرّج (خودنمایی) نیست؛ امّا این دخترِ شلوار تنگ و لباس چسبان پوشیده، وقتی سوار یک دوچرخه تشریفاتی هم بشود و در خیابان بیاید، این تبرّج است.»
در دهه ۸۰ نیز دستورات مقامات قضایی برای مقابله با دوچرخه سواری زنان به صورت پراکنده خبرساز می شد. در اردیبهشت سال ۸۶ خبرگزاری فارس خبر داد که دوچرخه‌ای مخصوص زنان طراحی شده که نیمی از بدن دوچرخه سوار را می پوشاند و به «دوچرخه اسلامی» مشهور شده است. این خبر در سال‌های بعد نیز به شکل‌های دیگری تکرار شد اما تصاویر منتشر شده از دوچرخه‌های طراحی شده تمسخر کاربران شبکه‌های اجتماعی را به دنبال داشت.
در دهه ۹۰ نیز دوچرخه‌سواری زنان با طرح‌های روزهای بدون خودرو بار دیگر مطرح شد اما چندین برنامه دوچرخه سواری خانوادگی با حضور زنان در شهرهای ایران از جمله تهران، اصفهان و مریوان لغو شد.
شهردار تهران و تعدادی از مقامات دولت اعلام کرده‌اند که دوچرخه سواری زنان از نظر قانونی منعی ندارد. اداره حقوقی قوه قضائیه نیز در سال ۷۹ اعلام کرده بود که «چون جهت استفاده کروات، دوچرخه‌سواری دختران در خیابان‌های اصلی و نحوه اصلاح موی سر پسران در قوانین موضوعه و مدونه مجازاتی در نظر گرفته نشده است، لذا اعمال مذکور قانوناً جرم تلقی نمی‌شود. »
با این حال رهبر جمهوری اسلامی سال ۹۵ در فتوایی اعلام کرده بود که «دوچرخه‌سواری بانوان در مجامع عمومی و نیز در جایی که در معرض دید نامحرم باشد، حرام است.»
نظری که نهادهای زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی با استناد به آن می توانند همه قوانین و نظرات دیگر را نادیده بگیرند و با این موضوع مخالفت کنند. پس از این فتوا گروهی از زنان در توییتربا هشتگ «زنان ایرانی عاشق دوچرخه سواریند» عکس‌های دوچرخه سواری خود را منتشر کردند.
در سال‌های اخیر هم مقامات قضایی در استان‌های مختلف ایران دستورهایی را برای برخورد با دوچرخه سواری زنان صادر کرده‌اند.
با این حال غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی قوه قضائیه ایران، سال گذشته گفته بود که دوچرخه سواری زنان «اگر با رعایت ضوابط شرعی باشد، منعی ندارد». عبارت «رعایت ضوابط شرعی» اما جای تفسیر را برای مقامات قضایی باز می گذارد که همچنان دستوراتی برای جلوگیری از دوچرخه‌سواری زنان صادر کنند.
امامان جمعه نیز با استناد به سخنان رهبر جمهوری اسلامی با دوچرخه سواری زنان مخالفت کرده‌اند.
از جمله احمد علم الهدی، امام جمعه مشهد، در سخنانی گفته بود: «دختر جوان سوار دوچرخه شود و مقابل چشم هزاران دانشجوی جوان، بشود آتشی که شعله بزند به غرایز جنسی جوانان و دانشگاه را کانون فساد بکند، این حقیقتی است که نه‌تن‌ها نهی می‌کنیم، با آن مبارزه خواهیم کرد.»
فائزه هاشمی رفسنجانی و دیگر مدافعان دوچرخه سواری زنان اما این سوال را مطرح کرده‌اند که چگونه سوار شدن زنان بر موتوری که مردان راننده آن هستند «مشکل شرعی» ندارد و رایج است اما دوچرخه سواری زنان مشکل دارد. موضوع شترسواری زنان در دوره پیامبر نیز دیگر استناد آنان است.
با این حال این دیدگاه هم مطرح شده است که مهم ترین دلیل برای مخالفت نزدیکان رهبر جمهوری اسلامی با دوچرخه سواری زنان جنبه سمبولیک و تاثیرات اجتماعی آن است.
احسان مهرابی
بی بی سی: