ابعاد، گستردگی و حجم اعتراضات دانشجویان در خیزش زن، زندگی، آزادی، نشان داد که دانشجویان همچنان در صحنه مبارزه سیاسی حضور دارند
همزمان با بیست و چهارمین سالگرد حمله هجده تیر ۱۳۷۸ نیروهای سرکوبگر جمهوری اسلامی ایران به کوی دانشگاه، از زمان آغاز خیزش سراسری پس از کشته شدن مهسا امینی، ماشین سرکوب نظام حاکم بر ایران با وجود به‌کارگیری انواع روش‌های سرکوب علیه دانشجویان معترض، در عمل ناکام مانده است و از همین رو، در روزهای پایان سال تحصیلی نیز همچنان اقدام به بازداشت و احضار دانشجویان کرده و با رد صلاحیت‌های گسترده، می‌کوشد کنترل شوراهای صنفی و انجمن‌های علمی را به دست گیرد.
بدون حجاب – زنان دانشگاه تهران
۲۴ سال پیش، در بامداد ۱۸ تیر ۱۳۷۸، ساعتی پس از تجمع اعتراضی دانشجویان در خیابان امیرآباد شمالی برای اعتراض به توقیف روزنامه سلام، نیروهای لباس‌شخصی و یگان ویژه به کوی دانشگاه تهران حمله کردند.
در جریان این حمله شماری از دانشجویان به دست این نیروها به شکل خشونت‌آمیزی بازداشت، و ده‌ها دانشجو در اثر ضربوجرح این نیروها مجروح شدند. همچنین، عزت ابراهیم‌نژاد با شلیک نیروهای سرکوبگر کشته شد و سعید زینالی و فرشته علیزاده مفقود شدند. با گذشت ۲۴ سال، مقام‌های جمهوری اسلامی هنوز هیچ توضیحی درباره سرنوشت سعید زینالی و فرشته علیزاده ارائه نکرده‌اند.
در پی آن رویداد خشونت‌بار، اعتراضات گسترده‌ای در کوی دانشگاه تهران و سپس دانشگاه تبریز شکل گرفت و چند روز متوالی، مناطقی از تهران، از جمله دانشگاه تهران و خیابان انقلاب و بلوار کشاورز، به کانون اعتراضات دانشجویان با همراهی جمعی از مردم تبدیل شد. دانشجویان و مردم معترض دست‌کم یک بار نیز در خیابان فاطمی تا مقابل وزارت کشور تجمع اعتراضی برپا کردند.
با این حال، پس از سخنرانی ۲۳ تیر علی خامنه‌ای، با مصوبه شورای عالی امنیت ملی که به گفته حسن فیروزآبادی، رئیس وقت ستاد کل نیروهای مسلح، با تلاش حسن روحانی، موافقت محمد خاتمی، رئیس جمهوری وقت، نیز برای آن گرفته شد، سپاه پاسداران و به‌ویژه قرارگاه ثارالله، به شکل گسترده و خشونت‌باری این اعتراضات را سرکوب کرد.
پس از حمله نیروهای سرکوبگر به کوی دانشگاه، علی خامنه‌ای حاضر نشد هدایت لطفیان، فرمانده وقت نیروی انتظامی، و علی نظری، فرمانده وقت نیروی انتظامی تهران، را برکنار کند. با این حال، به دلیل فضای اعتراضی و برای سرپوش گذاشتن به حمله خونین نیروهای سرکوبگر جمهوری اسلامی به کوی دانشگاه، دادگاهی برای فرمانده وقت نیروی انتظامی تهران و چند درجه‌دار و سرباز برگزار شد.
این دادگاه در نهایت فقط یک سرباز نیروی انتظامی را به اتهام «ربودن یک ریش‌تراش» به حبس کوتاه‌مدت محکوم کرد و دیگر نیروها و افراد، از جمله علی نظری، فرمانده انتظامی تهران، در مورد حمله خونین به کوی دانشگاه، تبرئه شدند.
دستگاه‌های امنیتی جمهوری اسلامی ایران پس از حمله به کوی دانشگاه تهران و در پی ادامه اعتراضات دانشجویی، از جمله در نخستین و دومین سالگرد آن رویداد، به سرکوب گسترده و همه‌جانبه جنبش دانشجویی پرداختند و افزون بر بازداشت‌های گسترده دانشجویان معترض، با موازی‌سازی تشکل‌های دانشجویی تا نیمه دهه هشتاد، در عمل حلقه‌های این سرکوب را تکمیل کردند.
با این حال، در پی اعتراضات پس از انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸، بار دیگر بسیاری از فعالان دانشجویی، به ویژه فعالان دانشجویی «حق‌التحصیل» بازداشت شدند. سازمان سنجش با «ستاره‌دار» کردن این دانشجویان، آن‌ها را از تحصیل بازداشته بود، اما این دانشجویان در جریان انتخابات بر دامنه فعالیت‌های خود افزوده بودند.
همزمان با آغاز سرکوب اعتراضات پس از انتخابات ۱۳۸۸، در شامگاه ۲۵ خرداد این سال، باردیگر یگان ویژه و نیروهای سرکوبگر لباس‌شخصی به کوی دانشگاه و شماری از خوابگاه‌های دانشجویی در دیگر نقاط تهران حمله کردند.
پس از وقوع این حمله‌ها که در تصاویر منتشرشده از آن‌ها ابعاد گسترده خشونت نیروهای سرکوبگر علیه دانشجویان ثبت شده است، سایت «نوروز» از کشته شدن دست‌کم یک دانشجو به نام فاطمه براتی خبر داد و اعلام کرد که این دانشجو در جریان حمله نیروهای سرکوبگر به کوی دانشگاه تهران کشته شده و «پیکر او بدون اطلاع خانواده به صورت مخفیانه در بهشت زهرای تهران دفن» شده است.
دستگاه‌های امنیتی جمهوری اسلامی ایران در فاصله ۸۸ تا ۹۶ تا حد چشمگیری حلقه‌های سرکوب دوباره دانشجویان را تکمیل، و نیروهای «بسیج دانشجویی» و تشکل‌های حکومتی را به تشکل‌های اصلی دانشجویی تبدیل کردند. با این حال، پس از آغاز اعتراضات دی ۹۶، بار دیگر دانشجویان معترض در دانشگاه سربرآوردند و به برگزاری تجمع و سردادن شعارهایی علیه نظام جمهوری اسلامی اقدام کردند.
با وجود بازداشت‌های خشونت‌آمیز و ضربوجرح گسترده دانشجویان معترض، از این تاریخ به بعد، دستگاه‌های امنیتی جمهوری اسلامی در سرکوب دانشجویان ناکام ماندند.
ابعاد اعتراضات گسترده دانشجویان در همراهی و حمایت از اعتراضات مردمی آبان ۹۸ چنان گسترده بود که نیروهای سرکوبگر جمهوری اسلامی فقط در جریان یکی از تجمع‌های اعتراضی دانشجویان دانشگاه تهران، بیش از ۴۰ دانشجو را بازداشت کردند و مشابه این اقدام در بسیاری از دانشگاه‌های دیگر نیز انجام شد.
با این حال، جنبش دانشجویی از آبان ۹۸ به شکل مداوم در حال گسترش بوده است؛ چنانکه با آغاز خیزش مردمی سراسری علیه نظام جمهوری اسلامی که در شهریور ۱۴۰۱ و در پی کشته شدن مهسا امینی در جریان بازداشت به دست نیروهای گشت ارشاد، به اقرار مقام‌های حکومتی، «بازگشایی دانشگاه‌ها» و «آغاز سال تحصیلی»، به بحرانی امنیتی برای دستگاه‌های سرکوب تبدیل شد.
با بازگشایی دانشگاه‌ها و از مهر ۱۴۰۱، دانشجویان در تجمع‌های مکرر و گسترده خود، همراه و همزبان با خیزش گسترده مردمی، صریح‌ترین شعارها را علیه نظام جمهوری اسلامی و شخص علی خامنه‌ای سردادند.
نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران، شامل یگان ویژه و نیروهای قرارگاه ثارالله سپاه پاسداران، دهم مهر ۱۴۰۱ به دانشگاه صنعتی شریف حمله بردند و ده‌ها دانشجو را با خشونت و ضربوجرح بازداشت کردند. این حمله‌ها به دانشگاه‌های مختلف، از جمله دانشگاه کردستان در سنندج، دانشگاه چمران در اهواز، دانشگاه گیلان در رشت، دانشگاه نوشیروانی در بابل، دانشگاه مازندران و بسیاری از دانشگاه‌ها و خوابگاه‌ها تکرار شد.
به‌رغم سرکوب‌ها، دست‌کم در نزدیک به ۱۵۰ دانشگاه کشور، تجمع‌های اعتراضی روزانه و پرشمار با سردادن شعارهایی، از جمله «زن، زندگی، آزادی»، «هیز تویی، هرزه تویی، زن آزاده منم»، «جمهوری اسلامی نمی‌خوایم، نمی‌خوایم»، «مرگ بر دیکتاتور» و «مرگ بر خامنه‌ای»، برگزار شد و دانشگاه‌ها به کانون تداوم خیزش علیه نظام جمهوری اسلامی تبدیل شدند.
بنا به اعلام وب سایت هرانا، رسانه مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، از آن زمان تاکنون دست‌کم ۷۵۰ دانشجوی معترض در دانشگاه‌های مختلف بازداشت شده‌اند و نیروهای سرکوبگر امنیتی هزاران دانشجو را به کمیته‌های انضباطی احضار، و صدها دانشجو را به دانشگاه ممنوع‌الورود کرده‌اند. همچنین، صدها دانشجو به یک یا چند نیم‌سال تحصیلی «تعلیق از تحصیل» محکوم، و ده‌ها دانشجو نیز دائمی از دانشگاه اخراج شدند.
افزون بر این، شماری از دانشجویان پس از شرکت در تجمع‌های اعتراضی کشته شدند؛ از جمله دنیا فرهادی که پس از شرکت در تجمع اعتراضی روز دانشجو، در اهواز ربوده و کشته شد.
شماری از دانشجویان، از جمله آیلار حقی، دانشجوی پزشکی دانشگاه آزاد تبریز، حمیدرضا روحی، دانشجوی مهندسی عمران دانشگاه آزادشهر قدس و نگین عبدالملکی، دانشجوی مهندسی پزشکی دانشگاه صنعتی همدان، نیز در جریان اعتراضات بیرون از دانشگاه‌ها، به دست نیروهای سرکوبگر جمهوری اسلامی کشته شدند.
پیکر چندین دانشجو نیز در محوطه‌ها و خیابان‌های اطراف خوابگاه‌های دانشجویی دانشگاه شیراز و دانشگاه علامه طباطبایی پیدا شد که مقام‌های حکومتی در اغلب موارد آن را ناشی از سقوط از ارتفاع، تصادف رانندگی، ایست قلبی و بهانه‌های مشابه اعلام کرده‌اند.
به‌رغم چنین حجمی از سرکوب و خشونت، اعتراضات دانشجویان در دانشگاه‌ها همچنان ادامه دارد.
در سه ماه پایانی سال تحصیلی اخیر نیز دانشجویان دختر، به ویژه با نافرمانی مدنی و سرباز زدن از رعایت حجاب اجباری در اعتراضات علیه جمهوری اسلامی، در عمل اقدامات سرکوبگرانه مدیران دانشگاه‌ها و حراست را ناکام گذاشته‌اند.
همزمان با بیست و چهارمین سالگرد حمله به کوی دانشگاه، سرکوب دانشجویان معترض در چند روز اخیر با بازداشت نازیلا معروفیان و احضار مطهره گونه‌ای، ادامه دارد و دوشنبه، ۱۹ تیر (۱۰ ژوئیه)، دادگاه هستی امیری و ضیا نبوی، دو دانشجوی دانشگاه علامه، در شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب برگزار می‌شود.
دستگاه‌های امنیتی حکومت ایران در روزهای اخیر اقدامات گسترده‌ای برای در دست گرفتن «کانون‌های صنفی» و «انجمن‌های علمی» دانشجویان در دانشگاه‌های مختلف آغاز کرده‌اند و از جمله پس از اقدام مشابهی در دانشگاه تهران، به «رد صلاحیت گسترده در انتخابات انجمن‌های علمی دانشگاه علامه» پرداخته‌اند.
با این حال، ابعاد، حجم و گستردگی اعتراضات دانشجویان در ۹ ماه گذشته حاکی از آن است که ۲۴ سال پس از به خاک‌و‌خون کشیدن دانشجویان در کوی دانشگاه تهران، ماشین سرکوب جمهوری اسلامی ایران در عمل کارایی‌اش را از دست داده است.