اگر در هر کشور اسلامی دیگری به‌جز ایران، مثلا ترکیه، مصر، لبنان یا کویت، خبری منتشر شود که گروهی از زنان آرایش‌گر بر اساس اعتقادات مذهبی یا نگرانی‌های دیگر حاضر شده‌اند به طور رایگان ناخن مصنوعی متقاضیان را بردارند، کسی تعجب نمی‌کند، به نیات آن‌ها شک نمی‌کند و دنبال ارتباط آن‌ها با حکومت نمی‌گردد؛ در ایران اما ریشه این اتفاقات همیشه در جاهای دیگر است.
خبرگزاری «فارس»، وابسته به سپاه پاسداران، از تشکیل گروهی از زنان آرایش‌گر داوطلب در مشهد خبر داد که حاضر شده‌اند ناخن مصنوعی زنان را داوطلبانه بردارند؛ گروهی که برای خود عنوان «آرایشگران خدامحور» را انتخاب کرده‌اند.
کسی که این گروه را تشکیل داده است گفته که چون غسل و وضو با ناخن مصنوعی باطل است، اعلام کرده که حاضر است با کمک گروهی از زنان آرایش‌گر ناخن‌های مصنوعی متقاضیان را بردارد. خبرگزاری فارس این زن را یک «فعال فرهنگی قرآنی» معرفی کرده است.
«از ممنوعیت اپیلاسیون تا آرایشگران خدامحور»
راه‌اندازی گروه آرایشگران خدامحور آخرین حلقه از ماجراهایی است که برای آرایشگران در مشهد رخ داده است.
از حدود یک سال و نیم پیش اخبار مختلفی مبنی بر ممنوعیت برخی از فعالیت‌ها در سالن‌های زیبایی زنان مشهد منتشر شده بود؛ محدودیت‌هایی که به دستور ستاد امر به معروف و نهی از منکر وضع شده بود و انتقاد شدید رییس اتحادیه را به‌دنبال داشت.
«فاطمه سالارزاده»، رییس اتحادیه آرایشگران زنان مشهد اردیبهشت ۱۴۰۱ گفته بود که برخی از کارهای زیبایی نظیر کاشت ناخن به لحاظ شرعی اشکال دارد و مقامات گفتند که چون این‌جا شهر امام هشتم شیعیان است، نباید این کارها صورت گیرد.
به گفته او، «به همین دلیل آقایان برخی از ممنوعیت‌ها را با عنوان ضوابط الزام‌آور بانوان آرایش‌گر مشهد تنظیم و به ما ابلاغ کردند که برخی از این ممنوعیت‌ها عبارتند است از کاشت ناخن، کاشت مژه، اپیلاسیون نقاط محرمه، تتو، پخش موسیقی غیرمجاز، پوشش نامتعارف، تزریق ژل و بوتاکس.»
رییس اتحادیه آرایشگران زنان مشهد به سایت «دیده‌بان ایران» گفته بود که نمی‌داند چرا در سالنی که همه حاضران زن هستند، افراد نمی‌توانند پوشش راحت داشته باشند یا اینکه یک زن چرا نمی‌تواند بدن یک زن دیگر را اپیلاسیون کند.
به هر حال با فشار نهادهای حکومتی و مذهبی این اقدامات ممنوع شد، گشت‌های مخصوص «نظارت بر ممنوعیت کاشت ناخن و اپیلاسیون نقاط محرمه» راه‌اندازی شد و آن‌گونه که رییس اتحادیه پیش‌بینی کرده بود، برخی از این فعالیت‌ها به مراکز زیرزمینی و غیرمجاز منتقل شد.
اگر چه این ممنوعیت‌ها از مشهد شروع شد، اما به آن‌جا ختم نشد. نمایندگان مجلس امسال برخی محدودیت‌ها را در لایحه حجاب و عفاف گنجاندند، اما دولت منتظر تصویب این لایحه هم نماند و شهریور امسال سازمان فنی و حرفه‌ای استانداردهای آموزش کاشت ناخن و مژه را از وب‌سایت خود حذف کرد. بدین ترتیب امکان برگزاری دوره‌های آموزشی برای آموزشگاه‌ها و ارائه مدرک به داوطلبان از بین رفت.
اقداماتی از این دست در سال‌های اخیر پس از آن اتفاق افتاده که «علی خامنه‌ای»، رهبر جمهوری اسلامی، بارها از سبک زندگی جاری در ایران انتقاد کرده و خواستار رعایت سبک زندگی اسلامی ایرانی شده است. او از سوی دیگر، در فتوایی وضو گرفتن با ناخن مصنوعی را باطل دانسته است.
از همین رو است که اگر گروهی از زنان در مشهد نام خود را «آرایشگران خدامحور» بگذارند، داوطلبانه به‌دنبال جدا کردن ناخن مصنوعی زنان باشند و خبرگزاری فارس وابسته به سپاه پاسداران معرف آن‌ها باشد، باید به دنبال حلقه‌ای از اتفاقات بود که تشکیل این گروه را به آن وصل می‌کند.
افرادی که به بدنه نامحسوس نظام سیاسی تبدیل شده‌اند
«الی خرسندفر»، جامعه شناس، درباره تشکیل چنین گروه‌هایی و خاستگاه آن‌ها به ایران‌وایر گفت که ایدئولوژی مذهبی که جمهوری اسلامی بر آن استوار شده و حکومت‌داری کرده از سوی حکومت توتالیتر به‌وجود نیامده، بلکه یک ایدئولوژی ریشه‌دار است که جدا از نظام سیاسی وجود داشته است.
از نظر این جامعه‌شناس، نسبت گروه‌های مذهبی با نظام سیاسی در حال حاضر در وضعیت متفاوتی قرار دارد:
«بخشی از این گروه‌ها مخالف نظام سیاسی هستند و معتقدند که نظام سیاسی است که ایدئولوژی مذهبی را بی‌اعتبار کرده است. از این گروه، تعدادی حاضر به بقای نظام سیاسی هستند چون می‌ترسند در فقدان این سیستم سیاسی ایدئولوژی کلا نابود شود. تعداد دیگری در این گروه معتقدند که جمهوری اسلامی دین را بی‌اعتبار کرده و اگر باقی بماند چیزی از دین باقی نخواهد ماند. بخشی از گروه‌های مذهبی گروه‌های منفعل هستند و چه به لحاظ نیت و چه از نظر عمل خیلی وارد این جداسازی نمی‌شوند. گروه چهارم که به ایدئولوژی مذهبی وفادارند و معتقدند که این حکومت باید باقی بماند چون در فقدان حکومت چیزی به نام مذهب باقی نخواهد ماند، همچنان در تلاش هستند که شرایط بقای این نظام سیاسی را فراهم کنند. یعنی به بهانه پاسداری از ارزش‌های مذهبی‌شان تبدیل به پاسداران نظام سیاسی می‌شوند.»
این جامعه‌شناس توضیح داد که در گروه آخر، برخی از افراد منفعت‌های اقتصادی و اجتماعی هم دارند. در چنین حالتی که گروهی از افرادِ معتقد به ایدئولوژی مذهبی، معتقد به حفظ دستگاه سیاسی وابسته به آن ایدئولوژی است و همچنان منافع اقتصادی و اجتماعی آن از طرف دستگاه سیاسی تامین می‌شود، دیگر نمی‌شود در تعریف این گروه آن‌ها را جزو نظام اجتماعی دانست؛ چرا که این بخش در واقع بدنه نامحسوس نظام سیاسی هستند که بدنه بسیار مهمی است.
الی خرسندفر گفت که در علوم سیاسی به این افراد اصطلاحا مزدور می‌گویند و آن‌چه که در گزارش «آرایشگران خدامحور» آمده دقیقا منطبق بر ویژگی این گروهی است.
اقدامی دیگر برای کنترل و مقابله با زنان
«صبا آلاله»، روان‌شناس و روان‌تحلیلگر سیاسی، یکی از دلایل اقدام برای ایجاد محدودیت برای زنان در حوزه آرایش و تلاش‌های گروهی برای دخالت دادن مسایل مذهبی در این حوزه را تلاش حکومت برای گرفتن حق تصمیم‌گیری زنان دانست.
او به ایران‌وایر گفت که زنان در جامعه محدود ایران حق تصمیم‌گیری برای بسیاری از مسایل شخصی و اجتماعی را ندارند، به همین دلیل از یک مکانیزم دفاعی، مثلا حق تصمیم‌گیری و کنترل بدن خودشان استفاده می‌کنند؛ زنان ناخن و مژه می‌کارند، رنگ موهای متفاوت استفاده می‌کنند و تتوهایی را که دوست دارند، می‌زنند.
به گفته این روان‌شناس، این حق انتخاب و تصمیم‌گیری برای کنترل بر بدن به زنان حس خوبی می‌دهد، حالا این افراد مذهبی می‌خواهند این حق تصمیم‌گیری را کنترل کنند و با گفتن جملاتی مثل اینکه این‌ها الگوسازی غربی است و در آرایش هم باید از الگوهای اسلامی استفاده شود، می‌خواهند این حق را از زنان سلب کنند.
او همچنین به واژه‌هایی که فرد تشکیل‌دهنده گروه «آرایشگران خدامحور» برای توصیف انگیزه‌های خود استفاده کرده، اشاره کرد و گفت: «در گزارش به این اشاره شده که آرایشگران رسالت فرهنگی دارند و باید بتوانند اندیشه‌های زنان را هم زیبا کنند. یا اینکه در جای دیگری نویسنده گزارش می‌گوید اقدامات این افراد می‌تواند بر سلامت معنوی خانواده هم تاثیر داشته باشد. این عبارات در واقع همان تلاش برای کنترل ذهن و روان افراد را توسط آرایش‌گرانی که فعال مذهبی هستند، می‌رساند؛ شیوه‌ای که جمهوری اسلامی همواره دنبال آن بوده، بر آن تاکید داشته و قصد داشته با ترویج سبک زندگی اسلامی آن را اعمال کند.»
حکومتی که معتقد است زنان حتی در یک محیط کاملا زنانه حق ندارند پوشش دل‌خواه خود را داشته باشند، دیگر اصول مذهبی را در دستورات خود دنبال نمی‌کند، بلکه تلاش می‌کند به زنان در هر عرصه و اجتماع کوچکی یادآوری کند که حکومت کنترل آن‌ها را در اختیار دارد.
شهره مهرنامی
ایران‌وایر