امین ابراهیمی، نایب رئیس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، روز سه‌شنبه ۲۴ بهمن اعلام کرد که گازدهی به این بخش از ابتدای پاییز حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد کاهش یافته است.
آمارهای ارائه‌شده توسط مقامات شرکت گاز ایران نشان می‌دهد، هم‌اکنون تنها ۷۸ میلیون متر مکعب گاز تحویل صنایع عمده کشور می‌شود، در حالی که این رقم در بهار امسال بالای ۱۵۰ میلیون متر مکعب بود.
منظور از صنایع عمده، سه بخش فولاد، پتروشیمی و سیمان است که تقریبا نیمی از صادرات غیرنفتی ایران را تشکیل می‌دهند.
گزارش‌های زیادی از کاهش درآمدهای صادرات این اقلام منتشر شده که نشان از ضربه چشمگیر کسری برق در تابستان و کسری گاز در زمستان بر این صنایع است.
امین ابراهیمی می‌گوید، ظرفیت نامی تولید محصولات نیمه‌نهایی فولاد کشور ۴۶ میلیون تن در سال است، اما در عمل به خاطر کسری برق و گاز، تنها ۳۳ میلیون تن محصول تولید می‌شود.
آمارهای ماهانه انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران نشان می‌دهد که بهار امسال تولید ماهانه فولاد در کشور نزدیک ۲ میلیون تن بود، اما در تابستان به خاطر کسری گاز به ۱.۷ میلیون تن رسیده و پاییز امسال با محدود کردن نسبی تحویل گاز به این صنعت، تولید حدود ۱.۸۵ میلیون تن شده است.
با این حال، در دی‌ماه امسال با آغاز کسری زمستانی شدید گاز، تولید بخش فولاد به زیر ۱.۶ میلیون تن سقوط کرده است.
صادرات فولاد ایران در ۱۰ ماه سال جاری خورشیدی نیز ۶.۲ میلیارد دلار بوده که افتی ۵.۵ درصدی نشان می‌دهد.
پتروشیمی و سیمان
صنعت پتروشیمی، بعد از نفت خام، مهم‌ترین منبع درآمد صادراتی جمهوری اسلامی است.
آمارهای گمرکی ۱۰ ماهه امسال نشان می‌دهد که صادرات کالاهای زیرمجموعه بخش پتروشیمی (شامل محصولات خام نفتی مانند پروپان و بوتان نیز می‌شود) نسبت به دور مشابه سال گذشته ۳۲ درصد افت کرده و به حدود ۱۶ میلیارد دلار رسیده است.
البته بخشی از این افت مربوط به کاهش قیمت محصولات نفتی در بازارهای جهانی است، اما آمارهای ارائه‌شده توسط مقامات شرکت ملی گاز نشان می‌دهد، تحویل گاز به این بخش به شدت افت کرده است.
ایران در بهار امسال روزانه ۷۰ میلیون متر مکعب گاز به عنوان خوراک و سوخت تحویل پتروشیمی‌ها می‌داد، اما اکنون به کل بخش‌های فولاد، پتروشیمی و سیمان ۷۸ میلیون متر مکعب گاز می‌دهد.
اخیرا مهدی مهدوی ابهری، دبیرکل انجمن کارفرمایی پتروشیمی، اعلام کرد که سال گذشته به دلیل عدم تأمین گاز ۸۰۰ میلیون دلار از درآمد صادرات پتروشیمی کشور از بین رفت.
آمارهای شرکت ملی پتروشیمی ایران نیز نشان می‌دهد، در حالی که ظرفیت نامی مجتمع‌های پتروشیمی ایران بیش از ۹۱ میلیون تن در سال است، سال گذشته زیر ۷۰ میلیون تن محصول پتروشیمی تولید شده است. به عبارتی، یک چهارم از ظرفیت پتروشیمی کشور به خاطر کسری گاز بیکار مانده است.
علی اکبر الوندیان، دبیر انجمن سیمان نیز اخیرا از کاهش ۲۰ تا ۲۳ درصدی سوخت کارخانه‌های سیمان خبر داد و گفت: «گاز بیش از ۵۰ کارخانه سیمان به صورت تقریبی قطع شده است. از سوی دیگر برق واحدهای تولیدی نیز به تدریج دچار محدودیت شده‌اند». او گفت، در تابستان نیز تحویل برق به این واحد‌ها ۵۵ درصد کاهش می‌یابد.
کسری گاز ایران
ایران در زمستان‌ها با کسری روزانه ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیون متر مکعبی گاز مواجه است. برای درک بزرگی این رقم، شاید مقایسه آن با مصرف گاز کشوری مانند ترکیه با ترکیب جمعیتی مشابه ایران روشنگر باشد.
ترکیه در زمستان‌ها روزانه ۲۵۰ میلیون متر مکعب و ایران ۸۵۰ میلیون متر مکعب مصرف گاز دارد و به اندازه مصرف گاز ترکیه نیز کسری گاز دارد.
برای حل بحران کسری گاز ایران، تولید گاز باید بالای ۱.۱ میلیارد متر مکعب در روز باشد. تولید چنین حجمی از گاز در دولت‌های گذشته و کنونی نیز پیش‌بینی شده بود، اما هرگز عملی نشد.
علت اختلاف چشمگیر مصرف گاز ایران با ترکیه در این نکته است که گاز سهمی ۷۰ درصدی در مصرف انرژی ایران دارد. به عبارتی ساده‌تر، حوزه انرژی ایران متنوع نیست و تقریبا کل انرژی کشور یا از محصولات نفتی و یا از گاز تامین می‌شود.
در مقام مقایسه، ترکیه ۳۵ برابر ایران تولید انرژی خورشیدی و بادی و ۹ برابر ایران تولید برق آبی دارد.
این کشور سال گذشته ۲۸۰۰ مگاوات به تولید انرژی خورشیدی و بادی خود افزود و امسال ۵ هزار مگاوات دیگر به این رقم اضافه خواهد شد.
ایران در تابستان‌ها با کسری ۱۴ هزار مگاوات برق مواجه است. نکته دیگر اینکه تلفات برق و گاز در ایران بسیار غیر عادی و بحرانی است؛ به طوری که ۱۰ درصد از گاز تولیدی و ۱۳ درصد از برق تولیدی تنها در مرحله تولید و انتقال، بدون اینکه به دست هیچ مشتری‌ای برسد، تلف می‌شود.
و نهایتا موضوع دیگر، راندمان بسیار پایین بخش صنایع و نیروگاه‌های برقی کشور است. برای نمونه در بهار امسال نیروگاه‌های برقی ایران روزانه ۲۶۵ میلیون متر مکعب مصرف گاز و ۳۵ میلیون لیتر مصرف مازوت و گازوئیل داشتند. به عبارتی، ۴۰ درصد از گاز تولیدی کشور در این فصل، تحویل نیروگاه‌های برقی می‌شد. متوسط راندمان این نیروگاه‌ها بسیار نازل و در حدود ۳۳ درصد است.
کسری زمستانی گاز باعث شده است که تحویل روزانه گاز به نیروگاه‌ها به ۱۲۰ میلیون متر مکعب کاهش یابد و به جای آن مازوت و گازوئیل بیشتری مصرف شود.
مصرف مازوت ایران طی چهار سال گذشته ۱۱۵ درصد رشد کرده و سال گذشته به رقم هنگفت ۴۳ هزار تن در روز رسیده است. مصرف روزانه گازوئیل نیز با رشدی ۴۵ درصدی به ۱۱۰ هزار تن اوج گرفته است.
اصرار بر صادرات گاز
ایران به ترکیه و عراق گاز صادر می‌کند و پاکستان را نیز تهدید به جریمه ۱۸ میلیارد دلاری در صورت عدم تعهد به واردات گاز از ایران کرده است. پاکستان قرار بود طبق قراردادی که در زمان ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد امضا شد، از سال ۲۰۱۵ روزانه ۲۲ میلیون متر مکعب گاز از ایران بخرد، اما تاکنون حتی اقدام به احداث خط لوله در مرز با ایران نیز نکرده است.
سال گذشته ایران روزانه ۵۰ میلیون متر مکعب صادرات گاز داشت که نیمی از آن راهی ترکیه و نیمی دیگر تحویل عراق شد.
آمارهای رسمی ترکیه نشان می‌دهد که این کشور در سال ۲۰۲۳ خرید گاز از ایران را نصف کرده، اما مقامات ایران می‌گویند، به جای آن صادرات به عراق را به صورت چشمگیری افزایش داده‌اند.
ایران در همه فصول سال کسری گاز دارد، اما در زمستان‌ها بسیار چشمگیر است. ارزش حرارتی یک متر مکعب گاز برابر تقریبا یک لیتر مازوت و گازوئیل است.
در واقع ایران با صادرات روزانه ۵۰ میلیون متر مکعب گاز و کسب درآمد ۴.۵ میلیارد دلاری، ۵۰ میلیون لیتر مازوت و گازوئیل بیشتری در کشور مصرف کرده که اتفاقا ارزش آن حدود ۹ میلیارد دلار در سال است.
دقیقا مشخص نیست چرا مقامات ایران تن به چنین زیانی می‌دهند و کماکان بر صادرات گاز اصرار دارند.
دویچه وله