انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی هم‌زمان با ششمین دوره مجلس خبرگان رهبری، ۱۱ اسفند ۱۴۰۲ در ایران برگزار می‌شود. این نوشته به هفت نکته مهم و عجیب درباره نحوه برگزاری انتخابات می‌پردازد که نشان می‌دهد سلامت انتخابات در جمهوری اسلامی ایران تا به چه اندازه و نتیجه آن چه‌قدر مهم است.
انتخابات مجلس شورای اسلامی برای تعیین ۲۹۰ نماینده هر چهار سال یک‌بار و انتخابات مجلس خبرگان رهبری برای تعیین ۸۸ نماینده، هر هشت سال یک‌بار برگزار می‌شوند. انتخابات مجلس شورای اسلامی معمولا به دور دوم کشیده می‌شود و هر دو مجلس انتخابات میان دوره‌ای هم دارند؛ خصوصا مجلس خبرگان که میانگین سن نمایندگان آن بالا و دوره آن هم هشت ساله است. بنابراین نکات مطرح شده در این نوشته، درباره دور دوم و انتخابات میان‌دوره‌ای هر دو مجلس هم صادق هستند.
۱.رای علی خامنه‌ای قابل شناسایی است
علی خامنه‌ای مطابق سنتی که برای خود گذاشته است، در اولین ساعات رای‌گیری در مقر رهبری خود موسوم به «حسینیه امام خمینی» در رای‌گیری شرکت می‌کند. خط او کاملا مشخص و به راحتی از میان تعرفه‌های محدود رای‌گیری که در یک صندوق جا می‌گیرد، قابل شناسایی است.
تشخیص رای خامنه‌ای با توجه به انگیزه روشن و تمایل سیاسی مشخص و روش حکم‌رانی استبدادی او، بی‌طرفی در انتخابات را کاملا زیر سوال می‌برد و بی‌تردید نشانه‌ای مکتوب برای اعضای شورای نگهبان در واقعیت بخشیدن به تمایل رهبر جمهوری اسلامی در پیروزی نامزد مورد حمایتش در انتخابات است.
به همین دلیل است که در نظام‌های دمکراتیک همانند بریتانیا، پادشاهان حق رای دادن ندارند. در نظام‌های ریاستی همانند ایالات متحده هم به دلیل ساختار مستقل رای‌گیری و محدود بودن قدرت رییس جمهوری، امکان اعمال نظر و تحمیل رای او به کل جامعه وجود ندارد. نمونه روشن آن، انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ امریکا است که «جو بایدن»، رقیب «دونالد ترامپ» علی‌رغم تمایل آشکار او، در نهایت برنده انتخابات شد.
۲. شناسنامه مُهر نمی‌خورد و امکان تقلب انتخاباتی بسیار بیشتر می‌شود
سنت رای‌گیری در جمهوری اسلامی ایران، دریافت شناسنامه از سوی اعضای حوزه رای‌گیری و مُهر کردن صفحه مشخصی بوده است که برای انتخابات در آن وجود دارد. این کار باعث می‌شود یک فرد صرفا یک بار با یک شناسنامه بتواند رای بدهد. هر چند که در سال‌های گذشته رای دادن با شناسنامه المثنی، شناسنامه تقلبی و موارد مشابه آن به کرات گزارش شده اما مُهر زدن روشی برای جلوگیری از تقلب انتخاباتی محسوب می‌شده است.
جمهوری اسلامی ایران با تغییر «قانون انتخابات»، این بار دیگر در شناسنامه مُهر نمی‌زند و افراد می‌توانند با یکی از اوراق هویتی همانند کارت ملی، گذرنامه، گواهی‌نامه رانندگی و صرفا با تشخیص شماره ملی رای بدهند.
وزارت کشور ایران اعلام کرده است ۶۱ میلیون ایرانی واجد شرایط رای دادن هستند. حالا با روش جدید، هزار هویت و رای‌گیری، امکان تقلب گسترده و رای دادن از سوی افرادی که تمایلی به شرکت در انتخابات ندارند، منطقا وجود دارد. به این معنی که با وارد کردن شماره ملی افراد، رای به نام ثبت می‌شود یا دست‌کم نام آن‌ها به عنوان کسی که در رای‌گیری شرکت کرده است، در آمار نهایی مشارکت ثبت خواهد شد.
مطابق آمار اعلامی حکومت ایران، صرفا نزدیک به پنج میلیون شهروند ایرانی در خارج از کشور زندگی می‌کنند که حتی اگر هم بخواهند، نمی‌توانند در انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری که در داخل ایران برگزار می‌شوند، شرکت کنند.
امکان تقلب گسترده انتخاباتی و دست‌کاری سازمان یافته در آمار با این روش جدید به شکل چشم‌گیری افزایش یافته است.
۳.حتی رای باطل و مخدوش در آمار مشارکت انتخاباتی به حساب می‌آید
در دهه های اول تاسیس جمهوری اسلامی، شهروندان از بیم عواقب ندادن، رای در رای گیری شرکت می کردند تا مهر آن در شناسنامه‌شان به عنوان مدرک درج شود اما رای مخدوش و باطل به صندوق می‌ریختند. آرای مخدوش یعنی اینکه برگه رای را مثلا خط‌خطی می‌کردند، نام‌هایی به جز نامزدها روی آن می‌نوشتند و به داخل صندوق می‌انداختند.
جمهوری اسلامی با تغییر مقررات، اینک رای باطل و مخدوش را هم در آمار مشارکت وارد می‌کند. بنابراین مثلا اگر از یک صندوق رای که ۱۰۰ برگه در آن ریخته شده، نیمی از آرای اخذ شده در صندوق های رای مخدوش و باطل باشد، آرای مشارکت در آن صندوق ۱۰۰ نفر در نظر گرفته و به عدد نهایی کل کشور اضافه می‌شود.
به همین دلیل است که در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ پس از آرای ابراهیم رئیسی، دومین جایگاه به آرای باطله اختصاص داشت و رقیب رئیسی حتی کمتر از آرای مخدوش و باطل رای گرفت. در این انتخابات آرای باطله ۱۳ درصد و نفر دوم انتخابات ۱۱ درصد کل رای شهروندان را به دست آوردند. به نوعی رقیب اصلی رئیسی آرای باطله بود که جمهوری اسلامی آن را در شمار مشارکت شهروندان قرار داده بود.
۴.میلیون‌ها تعرفه رای‌گیری بیشتر از تعداد لازم چاپ می‌شود
وزارت کشور ایران معمولا چند میلیون تعرفه رای‌گیری بیشتر منتشر می‌کند با این استدلال که در صورت مخدوش شدن، امکان دادن یک تعرفه بیشتر به شهروندان وجود داشته باشد. این تعرفه‌های میلیونی، فرصت تقلب آسان میلیونی را فراهم می‌کنند. در انتخابات گذشته، خصوصا انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸، به دفعات هزاران تعرفه رای‌گیری با دست‌خط مشابه و به صورت دسته شده کشف شده بودند که نامزدهای معترض آن را نشانه واضح تقلب انتخاباتی عنوان می‌کردند.
در کشورهای دموکراتیک، شهروندان از قبل از رای‌گیری، برگه رای را در نشانی محل سکونت خود دریافت می‌کنند و با آن در روز رای‌گیری، رای می‌دهند. اما ثبت‌نام نکردن به روش جمهوری اسلامی، امکان تقلب گسترده و سازمان یافته انتخاباتی را دوچندان می‌کند.
۵.احمد جنتی و سه عضو دیگر شورای نگهبان تحریم هستند
امریکا در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ پنج عضو شورای نگهبان در جمهوری اسلامی ایران را در فهرست تحریم قرارداد. این تحریم به دلیل نقش این افراد در رد صلاحیت گسترده داوطلبان نامزدی در انتخابات، از جمله حدود هفت هزار نفر در در انتخابات دوره یازدهم مجلس بود.
«احمد جنتی»، دبیر شورای نگهبان و از افراد منصوب علی خامنه‌ای و از فقهای این شورا، «عباسعلی کدخدایی»، «سیامک ره‌پیک» و «محمدحسن صادقی‌مقدم»، هر سه از حقوق‌دانان شورای نگهبان که به‌صورت غیرمستقیم از سوی خامنه‌ای تعیین می‌شوند، تحریم هستند. نفر پنجم تحریم شده، «محمد یزدی» است که در فاصله انتخابات مجلس یازدهم و دوازدهم درگذشت. تحریم این افراد شامل توقیف دارایی احتمالی و حساب بانکی در حوزه قضایی امریکا و ممنوعیت ورود به ایالات‌متحده است.
۶.شورای نگهبان می‌تواند نامزد برنده را هم رد صلاحیت کند
شورای نگهبان نه تنها داوطلبان نامزدی در انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان را بررسی و در صورت تشخیص، رد صلاحیت می‌کند که از دوره دهم مجلس شروع به رد صلاحیت نامزدهای پیروز در انتخابات هم می‌کنئد.
در جریان انتخابات مجلس دهم، «مینو خالقی» از حوزه انتخابیه اصفهان پس از پیروزی در انتخابات از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شد و به جای خالقی، رقیب انتخاباتی او که نظرات سیاسی هم‌سو با شورای نگهبان دارد، به مجلس فرستاده شد.
شورای نگهبان اعلام کرده است نظارت بر نامزدها را تا پیش از تصویب اعتبارنامه نمایندگی آن‌ها ادامه می‌دهد و هر زمان امکان رد صلاحیت نامزد پیروز هم وجود دارد.
۷. از نمایندگان مجلس خبرگان، ۸۵ نفر در انتخاب رهبر کاره‌ای نیستند
مجلس خبرگان رهبری ۸۸ کرسی و نماینده دارد. این مجلس وظیفه انتخاب رهبر بعدی جمهوری اسلامی پس از درگذشت علی خامنه‌ای را برعهده دارد اما کمیسیونی در این مجلس هست که شامل سه عضو آن است و فقط این سه نماینده نامزدهای رهبری بعدی جمهوری اسلامی را مشخص و با خامنه‌ای درباره آن مشورت می‌کنند.
۸۵ نماینده دیگر تا پس از مرگ خامنه‌ای، از این موضوع و نام نامزدها رسما مطلع نخواهند شد. این ۸۵ نماینده صرفا می‌توانند اگر واقعا انتخاب رهبر بعدی حکومت ایران به خبرگان سپرده شد، در روز موعود به نامزدهایی که آن سه نفر از کمیسیون تعیین نامزدهای مطلوب رهبری مشخص و خامنه‌ای آن را در زمان حیات تایید کرده، رای بدهند.
ایران‌وایر
فرامرز داور