شیر بی‌آزار، از عوامل حکومت ایران، پس از یک ماه بازداشت در فرانسه آزاد شد. اندکی پیش از او حمید نوری، محکوم به حبس ابد در سوئد، به ایران فرستاده شد. ایرج مصداقی این دو را مرتبط و در چارچوب معامله اروپا با ایران می‌بیند.
دستگیری بشیر بی‌آزار در روز ۱۴ خرداد توسط دولت فرانسه و سپس آزادی او، بی‌ارتباط با معامله اروپا با نظام اسلامی در پی مذاکرات مسقط و آزادی حمید نوری در روز ۲۶ خرداد توسط دولت سوئد نیست.
فرانسه و سوئد دارای سفارت در ایران هستند. هم مکرون با رئیسی دیدار و گفت‌وگو داشت و هم وزرای خارجه سوئد و جمهوری اسلامی با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو داشتند. این دو کشور می‌توانستند گفت‌وگوهایشان را در پایتخت‌‌هایشان انجام دهند. به میان آمدن پای عمان نشان می‌دهد که موضوع در حد تبادل چند زندانی نبوده است. عمان از دیرباز به عنوان میانجی بین دولت‌های ایران و آمریکا نقش بازی کرده است.
با توجه به این نکته، این نوشته نگاهی خواهد داشت به سیر تحولات صورت گرفته در ماه‌های گذشته.
۱۲ ماه مه ۲۰۲۴ برنارد فیلان، یک شهروند فرانسوی-ایرلندی که در اکتبر ۲۰۲۳ به اتهام تهیه خبر و گزارش درباره اعتراضات شهر مشهد دستگیر و محاکمه شده بود، آزاد شد. فیلان با گذرنامه فرانسوی وارد ایران شده بود و به ۶ سال و ۶ ماه حبس محکوم شده بود.
۲۹ ماه مه ۲۰۲۴ اطلاعیه مطبوعاتی وزارت دادگستری سوئد به شرح زیر منتشر شد:
«در یک پیش‌نویس برای ارجاع به شورای حقوقی، پیشنهادهایی برای قانون جدید در مورد انتقال اجرای احکام زندان از سوئد و به سوئد ارائه شده است. هدف از این کار تسریع روند و افزایش تعداد محکومانی است که در کشورهای خود در حال گذراندن احکام زندان هستند.
– اتباع خارجی که در سوئد مرتکب جرم می‌شوند باید تا آنجا که ممکن است محکومیت خود را در کشور متبوع‌شان بگذرانند. هدف کاهش فشار بر سازمان اصلاح و تربیت و حمایت از پول مالیات‌دهندگان است. گونار استرومر وزیر دادگستری می‌گوید که این پیشنهادها بخش مهمی از این کار است.
– برای ما، این یک نقطه شروع آشکار است تا محکومانی که تبعه سوئد نیستند تا آنجا که امکان‌دارد اجازه داشته باشند که حکم زندان خود را در کشور متبوع‌شان سپری کنند. امروزه، یک پنجم تمام کسانی که در زندان‌های سوئد هستند، اتباع خارجی هستند. ریچارد جومشوف (SD)، رئیس کمیته دادگستری، می‌گوید: این قانون می‌تواند به تضمین اینکه افراد مجرم پس از گذراندن دوران محکومیت خود در سوئد باقی نمی‌مانند، کمک کند.
تغییر ساختار سیاست قانونی دولت به این معنی است که افراد بیشتری و برای مدت طولانی‌تری در زندان خواهند بود. این پیشنهادها به این معنی است که محکومان می‌توانند در مواردی بیش از پیش، مجازات زندان خود را در کشور خود بگذرانند. این همچنین می‌تواند بار مؤسسات سوئدی را کاهش دهد. …
اصلاحات این قانون که اکنون در حال ارجاع است، پیشنهاد می‌شود از اول جولای ۲۰۲۵ لازم‌الاجرا شود.» (۱)
بر اساس این اطلاعیه، دولت سوئد قصد داشت همان مسیری را برود که دولت بلژیک برای مبادله اسدالله اسدی طی کرد. معلوم نیست چه اتفاقی افتاد که دولت سوئد در بدترین شکل ممکن و در خفا به معامله تن داد.
۳ ژوئن ۲۰۲۴ رسانه‌ها خبر دادند که بشیر بی‌آزار در دیژون فرانسه دستگیر شد و در متز به درخواست وزارت کشور فرانسه تحت بازداشت اداری قرار گرفت. مقامات ایرانی او را کارمند سابق سیمای جمهوری اسلامی در فرانسه معرفی کردند.
بشیر بی‌آزار مدرک کارشناسی خود را از دانشکده علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی و کارشناسی ارشد را در رشته روابط بین‌الملل از دانشگاه حیدرآباد هند گرفت و از آنجا به لندن رفت و در دانشگاه کینگستون، در رشته فیلمسازی شروع به تحصیل کرد. او نویسنده مستند “۳۳ سال سکوت” است که به کارگردانی حسین شمقدری تولید شده است. حسین شمقدری در سفر به استکهلم فیلم “بی‌وتن‌ها” را در دفاع از حمید نوری با بودجه خانواده نوری ساخت. (۲)
دولت فرانسه رسماً دلیل دستگیری بشیر بی‌آزار را اعلام نکرد. اما رسانه‌ها مدعی بودند که دلیل دستگیری او گذاشتن پست‌هایی در حمایت از فلسطینی‌ها و علیه اسرائیل در فضای مجازی بوده است.
بی‌آزار در گفت‌وگو با خبرآنلاین گفت:«به محض ورود تحت بازداشت قرار گرفتم و هیچ توضیحی هم به من ندادند. بازنشر یک پست در شبکه X هم جزو مدارکی بود که علیه من جمع کرده بودند!» (۳)
آن‌چه بی‌آزار می‌گوید همه ماجرا نیست. او ارتباط نزدیکی با خانواده حمید نوری داشت. وی در سپتامبر ۲۰۲۳ به استکهلم سفر کرد و در کنار خانواده نوری قرار گرفت. دلیل سفر او به استکهلم مشخص نیست. مجید نوری دوم سپتامبر ۲۰۲۳ در اینستاگرامش نوشت: «با بشیر داشتیم در خیابان قدم می‌زدیم رسیدیم به محل اداره مهاجرت استکهلم که از دید من قبله آمال اونایی است که دربدر برای یک اقامت میان و جلوی دادگاه به مادر و خواهر هر کسی از خانواده ما توهین می‌کنند تا بتوانند پرونده درست کنند و برای خودشون پناهندگی بگیرند…»
هفته بعد این دو با هم از استکهلم به پاریس سفر کردند و در مقابل سفارت جمهوری اسلامی در پاریس پیدایشان شد.
۹ سپتامبر ۲۰۲۳ بشیر بی‌آزار از دو خبرنگار “ایران اینترنشنال” که در حال تهیه گزارش از آتش‌سوزی در کنسولگری جمهوری اسلامی در پاریس بودند، فیلمبرداری کرده و یک روز بعد، این ویدئو را در شبکه اجتماعی اینستاگرام به اشتراک گذاشت.
این موضوع بر اساس اسنادی که سال بعد وزارت کشور فرانسه در اختیار “ایران اینترنشنال” گذاشت برملا شد. (۴)
وزارت کشور فرانسه و “ایران اینترنشنال” حرفی از اینکه مجید نوری همراه وی از استکهلم به پاریس سفر کرده بود و در محل حضور داشت، نزدند.
مجید نوری همان موقع فیلمی را که بشیر بی‌آزار در جلوی سفارت جمهوری اسلامی از او گرفته بود در صفحه‌اش منتشر کرد: «امروز صبح؛ منافقین به ساختمان سفارت جمهوری اسلامی ایران در پاریس حمله کردند! اینها کارشان از آدمکشی و ترور و جنایت و تجمع و تظاهرات، رسیده است به پرت کردن یواشکی کوکتل مولوتوف به درب یک ساختمان در روز تعطیل! : جایی که سعی در به آتش کشیدنش داشتند، کارش خدمات به هموطنان همان اشخاص است. البته سخت است که این بی‌وطن‌های خائن را هموطن نامید! هرجای دنیا شما این رفتار را بر علیه کشورت انجام دهی نشانه خیانت است و گناه خیانت هیچ وقت پاک نمی‌شود و نزد همه ملل خیانت بالاترین و نابخشوده‌ترین گناه است! برای همین است که منفورترین گروه نزد مردم ایران منافقین هستند چون به کشور و مردم خود بارها خیانت کرده و از پشت خنجر زده‌اند!» (۵)
۱۱ ژوئن ۲۰۲۴ تلویزیون “ایران اینترنشنال” خبر داد که مهران عباسیان، خبرنگار این رسانه در سوئد، در پی تهدید‌جدی امنیتی به خانه امن منتقل شده است. پلیس سوئد این خطر امنیتی را “جدی و واقعی” ارزیابی کرد.
عباسیان در توضیح این تهدید گفت: «به تازگی یک گروه تبهکار در سوئد از طرف جمهوری اسلامی مأمور کشتن من و یکی از همکارانم شده است.» (۶)
اقدام سرویس امنیتی سوئد در حالی صورت گرفت که مأموران آن در حال مذاکره با مقامات امنیتی نظام اسلامی در مسقط بودند.
۱۳ ژوئن ۲۰۲۴ لویی آرنو، یک گروگان فرانسوی که از شهریور ۱۴۰۱ در زندان به سر می‌برد، آزاد شد. با توجه به دستگیری بشیر بی‌آزار در فرانسه، آزادی او عجیب بود. مگر اینکه این بخشی از یک معامله بوده باشد.
مکرون با تشکر از میانجی‌گری عمان، از جمهوری اسلامی خواست دیگر گروگان‌های فرانسوی را نیز آزاد کند.
۱۵ ژوئن ۲۰۲۴ کاظم غریب‌آبادی در پیامی که در فضای مجازی منتشر شد، از آزادی حمید نوری خبر داد و گفت: «این موفقیت مرهون تلاش همکارانم در قوه قضاییه، وزارت اطلاعات، وزارت امور خارجه، به‌ویژه برادرم، شهید امیرعبداللهیان، است.» (۷)
همزمان اولف کریسترسون، نخست‌وزیر سوئد، در پیامی در حساب خود در شبکه اجتماعی اکس آزادی یوهان فلودروس و سعید عزیزی دو تن از شهروندان این کشور را در تبادل زندانی با جمهوری اسلامی اعلام کرد.
او همچنین اضافه کرد: «ایران از هر دوی این افراد به عنوان مهره‌هایی در یک بازی مذاکره بدبینانه با هدف آزادی شهروند خود حمید نوری، که مرتکب جنایات سنگینی شده بود، از زندان سوئد استفاده کرد.»
نخست‌وزیر سوئد پس از آزادی نوری، فاش ساخت که مذاکرات صورت گرفته نه میان دولت‌ها، بلکه میان نیروهای امنیتی سوئد (سپو) و ایران صورت گرفته است. (۸)
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، از نقش سلطنت عمان در کمک به تسهیل تبادل حمید نوری با دو تبعه سوئدی تشکر کرد.
۱۳ تیرماه ۱۴۰۳ حمید نوری و پسرش مجید در مراسم استقبال از بشیر بی‌آزار شرکت کردند. کنعانی ضمن استقبال از آزادی بشیر بی‌آزار گفت، آزادی وی «محصول تلاش‌های مستمر سیاسی و کنسولی بوده است.»
روزنامه لوموند گزارش داد که وزارت کشور فرانسه در حکم اخراج کارمند سابق صداوسیما، او را به عمل کردن به عنوان “عامل نفوذ ایران” و “ارتباط با دستگاه‌های اطلاعاتی” جمهوری اسلامی متهم کرده است.
هنوز نمی‌توان در مورد ابعاد معامله اروپا و نظام اسلامی نتیجه‌گیری کرد. بایستی منتظر تحولات ماه‌های آینده بود. آن وقت می‌توان گفت که معامله در حد تبادل چند زندانی بوده یا ابعاد بزرگتری داشته است.
*********
۱. https://www.regeringen.se/pressmeddelanden/2024/05/fler-ska-kunna-avtjana-fangelsestraff-utomlands/
۲. https://ammarfilm.ir/results-competition/bivatan-ha/
۳. https://www.khabaronline.ir/live/1930221
۴. https://www.iranintl.com/202407032710
۵. https://www.instagram.com/reel/Cw-1YV8oc0x/?igsh=c24zdWNhaTlkOGMz
۶. https://www.iranintl.com/202406116519
۷. https://www.irna.ir/news/85509962
۸. https://stockholmian.com/news/persiska/2024/220.htm
دویچه وله