در نوسانات شدید بهای دلار دربازار آزاد انگشت اتهام از جمله متوجه دولت روحانی و محاسبات ارزی بانک مرکزی بود. بر اساس محاسبات صورت گرفته، دولت روحانی از بابت گرانی ارز در ایران ۴۹۱ هزار میلیارد تومان درآمد داشته است.
صادرات نفت ایران به‌ویژه از سال ۲۰۱۸ به این سو کاهش شدیدی داشته است. کاهش صادرات نفتی، به معنای کاهش درآمد ارزی دولت است. به‌رغم آن، گفته می‌شود که درآمد ریالی دولت روحانی در هشت سال فعالیت خود نسبت به دوره زمامداری محمود احمدی‌نژاد افزایش قابل ملاحظه‌ای داشته است.
موضوع بر سر پدیده “تسعیر ارز” است. تسعیر ارز نوعی تعیین نرخ برای تبدیل درآمد ارزی به واحد پول گزارشگری است. واحد پول گزارشگری در فعالیت‌های بازرگانی ایران و به‌ویژه در محاسبات بودجه‌ای ریال است.
به این ترتیب، نرخ تبدیل درآمد ارزی به نرخ گزارشگری در زبان اقتصادی “تسعیر ارزی” خوانده می‌شود. اکنون گفته می‌شود که دولت روحانی از بابت افزایش بهای دلار در بازار آزاد توانسته در مدت هشت سال فعالیت خود ۴۹۱ هزار میلیارد تومان درآمد کسب کند.
درآمد مالی دولت روحانی از افزایش نرخ ارز
تعیین نرخ فروش ارز به بانک مرکزی در لایحه بودجه تاثیری مستقیم بر نرخ ارز در بازار آزاد دارد. به عنوان نمونه، نرخ فروش هر دلار نفتی در سال ۱۳۹۱ (واپسین سال دولت احمدی‌نژاد) ۱۲۲۶ تومان بود. همین موضوع باعث آن شده بود که نرخ فروش دلار در بازار آزاد در دوران زمامداری احمدی‌نژاد بین سه تا چهار هزار تومان نوسان کند.
سایت “نود اقتصادی” با انتشار گزارشی به محاسبه درآمد دولت روحانی از مابه‌التفاوت نرخ تسعیر ارز پرداخته است. این سایت در این گزارش نوشته است:
«با وجود کاهش درآمدهای حاصل از صادرات نفت در دولت روحانی نسبت به دولت احمدی‌نژاد، اما دولت‌های یازدهم و دوازدهم [دو دوره حسن روحانی] با افزایش نرخ تسعیر ارز، توانسته چند برابر دولت قبل، درآمد ریالی کسب کند.»
نرخ برابری دلار و محاسبه آن در بودجه
گزارشگر “نود اقتصادی” می‌نویسد که هرگاه دولت روحانی در محاسبه بودجه‌های سالانه خود از همان نرخ ۱۲۲۶ تومان در ازای هر دلار درآمد ارزی حرکت می‌کرد، آنگاه درآمد ریالی این دولت با کاهشی شدید روبه‌رو می‌شد.
افزایش “نرخ تسعیر ارز” در دولت روحانی باعث آن شد که بهای ارز در بازار آزاد نیز به گونه‌ای شتابان افزایش یابد و گاه از مرز ۳۰ هزار تومان نیز عبور کند.
نویسنده می‌نویسد: «مابه‌التفاوت نرخ تسعیر ارز در دولت روحانی با نرخ ۱۲۲۶ تومانی مجموعا ۴۹۱ هزار میلیارد تومان درآمد نصیب دولت کرده است.»
افزایش نرخ ارز در بازار آزاد در دو سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ باعث آن شده تا دولت نزدیک به ۲۰۰ هزار میلیارد تومان درآمد ریالی بیشتر کسب کند. در سال ۱۳۹۹ نیز میزان درآمد ریالی دولت روحانی از محل تسعیر ارزی بیش از ۶۰ هزار میلیارد تومان اعلام شده است.
“اقتصاد نود” در ادامه نوشته است: «اکنون می‌توان قضاوت کرد که چرا دولت روحانی از افزایش نرخ ارز، سود هنگفتی برده و کسری بودجه خود را رفع کرده است.»
باید یادآور شد که پس از گران شدن یک‌باره بهای دلار در بازار آزاد، بسیاری از تحلیلگران از نقش آشکار و پنهان دولت و بانک مرکزی در این نوسانات شدید سخن گفته و اعلام کرده بودند که دولت روحانی از نوسانات ناشی از سیاست‌های پولی و مالی بانک مرکزی و گران شدن نرخ ارز کسب درآمد می‌کند.
دویچه وله :