– جمهوری اسلامی فرصت دارد تا قبل از برگزاری نشست آینده شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که در ماه نوامبر برگزار خواهد شد به میز مذاکرات در وین بازگردد.
– جمهوری اسلامی خیال دارد با ذخیره کردن اورانیوم غنی شده برای تولید یک بمب هسته‌ای، در شرایط جدیدی به میز مذاکرات برای دستیابی به توافقی دیگر بازگردد.
– در صورت تصویب طرح متمم لایحه بودجه دفاعی که از سوی جمهوریخواهان به کنگره آمریکا ارائه شده، جو بایدن موظف خواهد بود کنگره را در جریان مذاکرات و امتیازات احتمالی به جمهوری اسلامی قرار دهد.
– از سخنان مقامات جمهوری اسلامی پیداست سایه اسرائیل و آمریکا را بر هر رویداد بین‌المللی و منطقه‌ای که به ضررش باشد احساس می‌کنند.
– محمد پاکپور فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نسبت به «نیّات شیطانی رژیم صهیونیستی» در نزدیکی مرزهای ایران هشدار داده است.
– تلاش مقامات اسرائیل برای همکاری آمریکا در طرح «ب» ادامه دارد؛ طرحی که شامل تحریم‌های شدید اقتصادی و ضربات امنیتی در صورت شکست مذاکرات برجام می‌شود و بیانگر گره خوردن سرنوشت جمهوری اسلامی با بمب و برجام است!
جوزپ بورل مقام ارشد سیاست خارجی و امنیت اروپا در اظهاراتی بیش از حد خوشبینانه در یک نشست خبری در دوحه، پایتخت قطر، گفت به باور او مذاکرات هسته‌ای با جمهوری اسلامی در «زمان قابل قبولی» از سر گرفته خواهند شد. مذاکرات احیای توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ (برجام) پیش از روی کارآمدن ابراهیم رئیسی ( قاضی مرگ) در آخرین هفته‌های دولت حسن روحانی متوقف شده بود و مقامات جمهوری اسلامی هنوز زمانی را برای بازگشت به میز مذاکرات اعلام نکرده‌اند. حتا مشخص نیست جمهوری اسلامی مذاکرات احتمالی در وین را بر عهده کدام نهاد قرار خواهد داد، اگرچه در روزهای اخیر صحبت از بازگشت پرونده هسته‌ای به شورای عالی امنیت ملی می‌شود.
وعده سر خرمن؟
حسین امیرعبداللهیان جانشین محمدجواد ظریف در وزارت خارجه صحبت از بازگشت جمهوری اسلامی به میز مذاکرات «به زودی» می‌کند ولی بلافاصله می‌افزاید «تفاوت به زودی ایرانی با به زودی غربی خیلی زیاد است». به همین دلیل آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا از مقامات جمهوری اسلامی می‌خواهد زمانی را برای این «به زودی» تعیین کنند زیرا به گفته این مقام آمریکایی مهلت برای از سر گرفتن مذاکرات محدود است.
در وین، در راهروهای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، معتقدند که جمهوری اسلامی تا برگزاری نشست آینده شورای حکام این نهاد برای تعیین سیاست هسته‌ای خود و بازگشت تعهدات هسته‌ای و نشستن بر میز مذاکرات فرصت دارد. در صورتی که جمهوری اسلامی بخواهد با اتلاف وقت و بازی با زمان فعالیت‌های اتمی خارج از تعهدات سال ۲۰۱۵ را گسترش دهد، در نشست آینده شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که در نیمه ماه نوامبر برگزار خواهد شد، پرونده تخلفات تهران به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع خواهد شد.
اینهمه در حالیست که ناامیدی از احیای برجام در هفته‌های اخیر رو به افزایش نهاده است. گیلعاد اردان سفیر اسرائیل در سازمان ملل متحد معتقد است اگر تا چند هفته پیش امید به احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ بیش از ۸۰ درصد بود امروز به زیر ۳۰ درصد کاهش پیدا کرده. دلیل این ناامیدی تنها طفره رفتن جمهوری اسلامی از تعیین زمان بازگشت به میز مذاکرات نیست. همچنین بسیاری معتقدند که این تاخیر نتیجه سردرگمی دولت جدید جمهوری اسلامی در رابطه با نحوه پیش بردن مذاکرات نیز نیست. حکومت ایران بر مبنای برخی گمانه‌زنی‌ها اصولا به دنبال احیای توافق کنونی نیست، بلکه به دنبال توافق محدود جدیدیست. حال آنکه آمریکا تا کنون چند بار به لزوم دستیابی به توافق گسترده‌تری که برنامه موشک‌های بالستیک و سیاست‌های منطقه‌ای تهران را نیز در بربگیرد، اشاره کرده است.
توقف در یک قدمی بمب؟
جمهوری اسلامی به گفته برخی کارشناسان هسته‌ای، فاصله خود را با نقطه گریز به ۴ هفته رسانده است. به عبارت دیگر تا نیمه دوم ماه اکتبر جمهوری اسلامی خواهد توانست اورانیوم غنی شده لازم برای ساختن یک کلاهک هسته‌ای را در انبارهای خود ذخیره کند. در آخرین گزارش فصلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که در ماه سپتامبر انتشار یافت جمهوری اسلامی بیش از ۱۰ کیلوگرم اورانیوم ۶۰ درصدی و ۸۴ کیلوگرم ارورانیوم ۲۰ درصدی در اختیار دارد.
گویا جمهوری اسلامی در نظر دارد زمانی به میز مذاکره بازگردد که فاصله‌اش با اولین بمب هسته‌ای بیش از یک قدم نباشد و بتواند آمریکا و دیگر اعضای برجام را مجبور به پذیرفتن توافق هسته‌ای جدید، اما نه آنطور که آمریکا و غرب می‌خواهند بلکه محدودتر از برجام، کند. در این توافق جدید جامعه جهانی باید بپذیرد که جمهوری اسلامی توان ساختن بمب اتمی را دارد ولی آماده است در قبال برداشته شدن برخی از تحریم‌ها، به ویژه تحریم‌های نفتی، بانکی و آزاد ساختن بخش قابل توجهی از ذخایر مالی، در دقیقه ۹۰ فعالیت هسته‌ای خد را «منجمد» سازد. در اتاق‌های فکر جمهوری اسلامی به این نتیجه رسیده‌اند که آمریکا و غرب که از احیای توافق هسته‌ای موسوم به برجام ناامید شده‌اند، شرایط جدید را خواهند پذیرفت زیرا به عقیده‌ی اتاق‌های فکر رژیم ایران، این توافق جدید تنها راه برای جلوگیری از دستیابی این جمهوری اسلامی به بمب هسته‌ای است! این در حالیست که مقامات جمهوری اسلامی برای جلب اعتماد غربی‌ها مرتب به فتوای علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی که ساختن بمب اتمی را «حرام» اعلام کرده، استناد می‌کنند!
اما آمریکا و غرب که حاضر نیستند ریسک وجود جمهوری اسلامی مجهز به کلاهک هسته‌ای را بپذیرند، نمی‌خواهند تن به این شانتاژها بدهند و در تلاش هستند طرح‌هایی را برای جلوگیری از این خطر آماده سازند. در این روزها صحبت‌هایی از طرح‌های مختلف در صورت عدم بازگشت تهران به میز مذاکرات و شکست برجام در جریان است.
اگر جمهوری اسلامی مهار نشود!
از سوی دیگر، به دنبال تنش‌های لفظی فزاینده میان مقامات جمهوری آذربایجان و جمهوری اسلامی ایران، یک هفته پس از آغاز ستون‌کشی ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به مرزهای شمال‌غربی ایران، رزمایش «فاتحان خیبر» از جمعه ۹ مهرماه رسماً در این نواحی مرزی آغاز شد.
سرتیپ کیومرث حیدری فرمانده نیروی زمینی ارتش ادعا کرد این رزمایش با برنامه‌ریزی دقیق و بر اساس برنامه تقویمی و با هدف آزمایش سلاح‌ها، تجهیزات و ارزیابی آمادگی رزمی نیروهای مسلح در مرزهای جمهوری اسلامی ایران اجرا می‌شود.
اعزام یگان‌های زرهی، توپخانه، تدارکات پهپادی و جنگال (جنگ الکترونیک) از ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و هلی‌کوپترهای هوانیروز به مرزهای شمالی کشور پس از چند رویداد سیاسی- امنیتی در سطح منطقه اتفاق افتاده که حکومت ایران را نگران کرده است. این رویدادها را می‌توان چنین برشمرد:
۱) رزمایش سه‌جانبه آذربایجان، پاکستان و ترکیه در جمهوری آذربایجان
۲) تحرک نیروهای امنیتی و نظامی اسرائیل در جمهوری آذربایجان
۳) برگزاری نشست سازش با اسرائیل در اربیل عراق
۴) آغاز عملیات مشترک نظامی نیروی دریایی آمریکا و اسرائیل در آب‌های منطقه
۵)آتش‌سوزی مشکوک در انبار یک مرکز تحقیقات موشکی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در غرب تهران با دست‌کم دو کشته
۶)کارزار اسرائیل برای متقاعد کردن واشنگتن به همکاری و اجرای طرح «B» و در صورت لزوم طرح «C»
آنطور که مقامات اسرائیل گفته‌اند، طرح «B» ترکیبی از اعمال تحریم‌های شدید اقتصادی و ضربات امنیتی به تأسیسات استراتژیک رژیم ایران در صورت شکست مذاکرات برجام است و طرح «C» اقدام نظامی مستقیم علیه رژیم ایران خواهد بود.
از اظهارات و مواضع مقامات رده بالای جمهوری اسلامی به نظر می‌رسد که سایه اسرائیل و آمریکا را بر هر رویدادی که به ضرر منافع جمهوری اسلامی باشد احساس می‌کنند. گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد علائم نزدیکتر شدن جمهوری اسلامی به تولید سلاح اتمی و مختل کردن بازدید بازرسان آژانس سبب شد تا عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی بگویدماموران رافائل گروسی جاسوسان سیا و موساد هستند.
محمد پاکپور فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می‌گوید «هرگونه تغییر ژئوپلیتیک منطقه را مخلّ امنیت داخلی خود می‌دانیم و اعلام کردیم که خط قرمز ما است و نمی‌توانیم بپذیریم که برخی کشورها تحت تأثیر کشورهای ثالت، اظهارات غیرواقعی و تحریک‌آمیز بیان و به اقدامات ما خدشه وارد کنند… انتظار داریم خاک همسایگان بستری برای اقدامات پلید رژیم صهیونیستی نشود.»
پاکپور در مورد «نیّات شیطانی رژیم صهیونیستی» در نزدیکی به برخی کشورهای مسلمان (منظور جمهوری آذربایجان است که جمهوری اسلامی در جنگ قره‌باغ مدافع آن بود) هشدار داد و گفت «تردیدی نیست کمک و پشتیبانی رژیم صهیونیستی به برخی کشورهای منطقه با هدف ایجاد اختلاف و شکاف بین ملت‌های مسلمان است.»
مسئله فراتر از برجام است
مسئله برای حکومت ایران تهدید فقط از جانب جمهوری آذربایجان که حمایت مستقیم ترکیه را دارد نیست. دور تا دور ایران حلقه‌هایی در حال شکل گرفتن است که مستقیم و غیرمستقیم در تقابل با منافع و سیاست‌های مخرّب منطقه‌ای جمهوری اسلامی قرار دارد.
ایالات متحده و اسرائیل به تازگی مذاکرات محرمانه‌ای درباره ایران داشتند تا در مورد اجرای احتمالی طرح «ب» در صورت شکست مذاکرات اتمی تبادل نظر کنند. مقامات اسرائیل در مورد مختصات و معرفی طرح «B» جسته و گریخته اظهارنظرهایی کرده‌اند. آنچه برای رژیم ایران نگران کننده است علائم و نشانه‌های این طرح است که به نظر می‌رسد با چراغ خاموش آغاز شده است!
یک «مقام آگاه» در قرارگاه مرکزی «خاتم الانبیاء» در سخنانی ادعا کرده «برای خشکاندن تهدیدات رژیم صهیونیستی برنامه فراهم کردیم و از نظر سناریوهای اطلاعاتی و عملیاتی دست پُر داریم و اطلاعات کاملی از مراکز حساس و راهبردی اسرائیل داریم.» علی فدوی معاون فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز رجزخوانی کرده که «جرأت ضربه زدن به نظام را ندارند.»
حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه جمهوری اسلامی در خرداد ۱۳۹۹ وقتی دستیار امور بین‌المللی علی لاریجانی بود در یک مصاحبه ادعا کرد «قاسم سلیمانی و تیم او تا داخل اتاق خواب مقامات ارشد اسرائیل دسترسی دارند و این چیزی است که بعد از سردار سلیمانی جانشینان او این دسترسی را دارند.» امیرعبداللهیان حالا در هفتم مهرماه نیز با اسماعیل قاآنی جانشین سلیمانی دیدار کرد و گفت «نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی سرباز بدون مرز است که سهم بزرگی در کمک به امنیت و صلح منطقه‌ای و جهانی دارد.» اتفاقاً آنچه در صحنه بین‌المللی و منطقه‌ای در حال رخ دادن است بطور مشخص مربوط به فعالیت‌های مخرّب سپاه پاسداران است.
جمهوری اسلامی زمانی مذاکرات اتمی وین را ترک کرد که غربی‌ها بر مسائل منطقه‌ای و گروه‌های شبه‌نظامی و برنامه موشکی آن اصرار کردند وهمزمان زمزمه‌هایی در مورد حقوق بشر و گروگانگیری دوتابعیتی‌ها و ضرورت توقف فعالیت‌های شبکه تروریستی جمهوری اسلامی از ترکیه تا آلمان، فرانسه، بلژیک و آمریکا مطرح شد.
قاسم سلیمانی یکسال پیش از آنکه در بغداد کشته شود در یک سخنرانی گفته بود «اصرار غربی‌ها برای برجام ۲ خشکاندن قدرت اصیل و نابی است که در مقابل اسلام وهابی یهودی شکل گرفته است و می‌خواهند جریان‌های اسلامی را بخشکانند.»
محسن فخری‌زاده از عاملان اتمی و موشکی جمهوری اسلامی که حوالی تهران کشته شد نیز مخالف برجام بود و پسرش به نقل از او گفته بود «بعد از برجام هسته‌ای برجام موشکی و بعدش برجام حقوق بشر می‌شود و این پایان ندارد.»
حالا به نظر می‌رسد دیپلماسی اسرائیل برای متقاعد کردن واشنگتن به لزوم همکاری بیشتر علیه تهدیدات چند وجهی رژیم ایران تا حدود زیادی مؤثر بوده است. تصویب کمک یک میلیارد دلاری برای تقویت گنبد آهنین اسرائیل با رای قاطع هر دو حزب در مجلس نمایندگان آمریکا و ارتقاء روابط با کشورهای عربی منطقه و تصویب قانون محاصره جمهوری اسلامی و ممنوعیت کاهش تحریم‌ها در کنگره در عمل همان رویه‌ای است که رژیم ایران فکر می‌کرد با روی کار آمدن دولت بایدن متوقف می‌شود. اما نه تنها چنین نشد بلکه چه بسا در آینده‌ای نه چندان دور پای «ائتلاف بین‌المللی» و «شورای امنیت» نیز به معادلات مربوط به ایران کشیده شود.
احمد رأفت، حامد محمدی
کیهان لندن: