هفته ای که گذشت؛ نگاهی به گزارشات محیط زیستی در ایران/تنش آبی در ۳۰۰ شهر کشور

آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از سویی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.

بحران آب و خشکسالی

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجهٔ آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

خشکسالی و کمبود آب در بسیاری از استان های کشور رو به افزایش است و خسارات جبران ناپذیری را بر اکوسیستم این مناطق وارد کرده است. برخی از رودخانه ها و منابع آبی، در سایه کاهش باران و فقدان مدیریت بارش های حداقلی، کاملا خشک و یا در شرف از بین رقتن هستند و شماری از تالاب هایی که از جایگاه ویژه ای در اکوسیستم، محیط زیست و تامین معاش زندگی افراد ساکن منطقه داشتند، خشک شده اند. به عقیده برخی از کارشناسان، سد سازی های غیر مهندسی و بی رویه، از دلایل اصلی مشقت های وارده بر کشاورزان، دامداران، ساکنین و دیگر جانداران متعلق به منطقه است.

در همین راستا، علی اکبر محرابیان وزیر نیرو با اعلام این خبر که حدود ۳۰۰ شهر، از جمله برخی از شهرهای بزرگ و مراکز استان‌ها، در وضعیت تنش آبی قرار دارند، مدعی شد «برای کاهش مشکل تنش آبی طرح‌های جدیدی را از جمله خطوط انتقال آب، ساخت تصفیه‌خانه‌ها و استفاده از منابع آب جدید آغاز کرده‌ایم تا این معضل را در کمترین زمان به حداقل ممکن آن برسانیم»

محرابیان در این باره که خطوط انتقال آب قرار است آب کجا را به کجا منتقل کنند یا این که منابع جدید آب چگونه به‌ وجود خواهند آمد، توضیحی نداده است.

همچنین براساس اعلام دستگاه‌های متولی ۵۶۴ روستا در استان فارس مشکل آب دارند و در برخی روستا‌ها و قشلاق‌های عشایری آبرسانی برای تامین آب آشامیدنی مردم به صورت سیار انجام می‌گیرد.

افزون بر این، حبیب‌اله حدادی رئیس آبفا شهرستان بروجرد در استان لرستان اعلام کرد: آب‌های زیرزمینی در این شهرستان ۳۵ میلیون مترمکعب کاهش یافته است. در همین راستا، مدیر کل مدیریت بحران استانداری لرستان نیز گفت: میانگین دبی رودخانه‌های استان در سال آبی جاری نسبت به سال گذشته ۷۰ درصد و نسبت به بلندمدت ۴۳ درصد کاهش داشته است.

حق تنفس و هوای پاک

بر اساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پر شماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

طی هفته‌ای گذشته، شاخص کیفی هوا در شهرهای قصرشیرین ۵۰۰، سرپل‌ذهاب ۱۶۸، گیلانغرب ۱۱۳، مشهد ۱۰۹، کنگاور ۱۱۲، اراک ۱۳۱، کرج ۱۵۲، فردیس ۱۰۶، تهران ۱۰۳ و اصفهان ۱۹۱ ناسالم برای گروه های حساس و ناسالم و خطرناک برای تمام گروه‌ها اعلام شد.

همچنین بنابر گزارشات، در سال گذشته کلانشهر اراک با آمار فاجعه‌باری از روزهای آلوده همراه بوده و شمار روزهای با هوای آلوده آن فراتر از ۱۶۰ روز بوده است. رکوردی بی‌سابقه که حاصل آن ظهور انواع و اقسام بیماری‌های تنفسی برای مردم این شهر است.

شاخص کیفیت هوا (Air Quality Index = AQI) معیاری برای تعیین روزانه کیفیت هوا و میزان ارتباط آن با سطوح سلامتی افراد است که جزئیات آن در پی می آید:

از صفر تا ۵۰ در شرایط پاک (سبز)، ۵۱ تا ۱۰۰ در شرایط سالم (زرد و حدمجاز استاندارد یا حد سلامت)، ۱۰۱ تا ۱۵۰ در شرایط ناسالم برای گروه حساس (نارنجی)، ۱۵۱ تا ۲۰۰ در شرایط ناسالم برای همه (قرمز)، ۲۰۱ تا ۳۰۰ در شرایط بسیار ناسالم (بنفش) و ۳۰۱ تا ۵۰۰ در شرایط خطرناک (ارغوانی) تعیین شده‌است.

در هفته ای که گذشت، وقوع دستکم ۹ فقره آتش سوزی در مناطق جنگلی استان های مازندران، آذربایجان شرقی، فارس، کرمان، آذربایجان غربی، و اصفهان موجب از بین رفتن دستکم ۲۴.۶ هکتار از منابع طبیعی کشور شد. همچنین در این زمینه دستکم ۴ تن بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.

از سوی دیگر، ۲۰۰ اصله درخت در روستای مبارک آباد ارومیه توسط افراد ناشناس به آتش کشیده شده و از بین رفتند.

همچنین، یک درخت ۲۰۰ ساله گردو در روستای ملی ابریشم کشی بسک واقع در استان خراسان رضوی، به علت سهل انگاری گردشگران در روز طبیعت در آتش سوخت.

در خبری دیگر، احمد خضری معاون عمرانی فرماندار شهرستان لامرد واقع در استان فارس گفت: با شعله ور شدن آتش در نخلستان‌های لاورخشت از توابع بخش اشکنان این شهرستان چهل نخل ثمرده طعمه حریق شده است.

طی هفته‌ای که سپری شد، با اعلام مسئول آتش نشانی آمل یکی از قدیمی‌ترین و کهن‌ترین درختان پارک جنگلی میرزاکوچک‌خان با بیش از ۱۰۰ سال عمر و ۲ متر قطر طعمه حریق شد.

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیست

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها،حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

طی هفته اخیر، با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۳۳ شکارچی و صیاد متخلف که حاصل جمع آوری ۱۱ گزارش منابع رسمی است، در استان های اردبیل، آذربایجان غربی، قزوین، خراسان جنوبی و البرز بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.

در همین راستا، سید حمید حسینی رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان باشت واقع در استان کهگیلویه و بویراحمد گفت: ۱۲ پرونده تخلف در عرصه منابع طبیعی این شهرستان طی ۲ هفته گذشته تاکنون تشکیل شده و متخلفان برای پیگیری های قانونی به مراجع قضایی معرفی خواهند شد.

همچنین رییس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان شمیرانات واقع در استان تهران عنوان کرد: در سال گذشته مجموعا ۹ شکارچی غیرمجاز دستگیر و به مراجع قضایی معرفی شدند.

افزون بر این، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر اعلام کرد: یک متخلف شکار ۲ راس قوچ وحشی توسط شعبه ۱۰۱دادگاه کیفری دو دشتستان به تحمل ۱۸ماه حبس تعزیری محکوم شده است.

فرهاد قلی‌نژاد بیان کرد: متخلف پس از شکار قوچ وحشی در فضای مجازی محیط بان پاسگاه محیط بانی شهید محمدی بخش بوشکان را تهدید کرده بود و این فیلم را در فضای مجازی انتشار دادند.

در خبری دیگر، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان همدان گفت: شکارچی یک راس قوچ ارمنی در منطقه شراء شهر همدان با رای قاضی به تحمل ۹ ماه حبس و پرداخت ۲۵۰ میلیون ریال جریمه نقدی محکوم شد.

طی هفته‌ای که سپری شد بیش از ۴۶.۷۵ تن چوب جنگلی که حاصل جمع آوری ۵ گزارش منابع رسمی است، در استان های خوزستان، فارس، لرستان و اصفهان کشف و ضبط شده و دستکم ۵ نفر در این خصوص بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند.

علاوه بر این این بر اساس گزارشات، طی ۲ هفته گذشته ۱۲ محموله قاچاق چوب و گیاهان دارویی در شهرستان باشت واقع در استان کهگیلویه و بویراحمد کشف و امحاء شد.

همچنین بنابر گفته ماموران انتظامی استان مازندران، در تعطیلات نوروزی ۴۵ تن چوب جنگلی قاچاق از قاچاقچیان کشف و ضبط شده است.

در خبری دیگر، یکی از اعضای شورای شهر تهران از قطع غیرقانونی ۲۰۰ اصله درخت در مرکز لرزه‌نگاری دانشگاه تهران خبر داد و گفت: این اقدام در آستانه روز طبیعت در یک نهاد رسمی به هیچ وجه پذیرفتنی نیست و شهرداری تهران به صورت ویژه به این هنجارشکنی رسیدگی کند.

طی هفته گذشته، تعداد زیادی از درختان بلوط در جنگل های اطراف روستای بیلو پشت کارخانه دان طیور شهرستان مریوان، توسط افراد سودجو قلع و قم شده است.

بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی

فاضلاب یکی از پارامترهای آلاینده محیط زیست انسانی به حساب می آید، چیزی جز آب مصرف شده در جنبه‌های مختلف زندگی انسان نیست که در اثر این مصارف، ترکیب اصلی طبیعی خود را از دست داده است و نه تنها قابل استفاده در مصارف مختلف نیست، بلکه با توجه به میزان آلاینده‌های موجود در آن و نوع آنها، خود می‌تواند تهدیدی بر سلامت و فعالیت‌های مختلف انسانی باشد.

آمار منتشره از سوی مراکز درمانی کشور نشان می‌دهد که بیماری‌هایی نظیر هپاتیت‌های عفونی، اسهال‌ها، انگل‌های روده‌ای و سایر انواع بیماری‌هایی که به دلیل وجود آلودگی محیط ناشی از دفع نادرست فاضلاب‌ها است، در شهرهای مختلف از قبیل بوشهر، بندر عباس، سنندج، کرمانشاه و دیگر شهرها شیوع پیدا کرده است.

در همین راستا، بنابر گزارشات منابع داخلی در استان گیلان، اکثر فاضلاب‌های بیمارستانی، صنعتی و خانگی به داخل رودخانه‌ها سرازیر می‌شوند و از این حیث رودخانه‌های استان گیلان جزو آلوده‌ترین رودخانه‌های کشور می‌باشند. در حال حاضر رنگ آب این رودخانه‌ها از حالت طبیعی خارج شده و به رنگ تیره در آمده است.

همچنین در فصول گرم کسانی که در حاشیه این رودخانه ها زندگی میکنند از بوی بد فاضلاب آن رنج می برند و این خود سبب بیماری های مختلف شده است. علاوه بر این این فاضلاب ها داخل رودخانه ها تجمیع می شوند و در آخر به تالاب انزلی سرازیر می شوند.

این فاجعه زیست محیطی اختصاص به یک جای استان گیلان ندارد بلکه تمام شهر و شهرستان های این استان با این معضل دست پنجه نرم می‌کنند.