چند دانشجوی برتر ایرانی به ایران اینترنشنال گفتند با وجود پذیرش از دانشگاه‌های معتبر آمریکا، این کشور صدور ویزای آنان را بلاتکلیف نگه داشته است. صدها مورد مشابه دیگر هم وجود دارد. وزارت خارجه آمریکا به ایران اینترنشنال گفت به تلاش برای کاهش مدت زمان بررسی‌های اداری ادامه می دهد.
شش دانشجوی برتر ایرانی که نخواستند نام‌شان فاش شود، به ایران اینترنشنال گفتند بین شش تا ۱۴ ماه است برای ویزای آمریکا اقدام کردهاند اما با تاخیرهای طولانی در صدور ویزای این کشور مواجه شدهاند.
برخی از استادان دانشگاه در آمریکا هم گفتند که این وضعیت بی‌سابقه است.
تاخیر در صدور ویزای آمریکا ممکن است منجر به از دست رفتن فرصت ادامه تحصیل برای این دانشجوها شود.
ایران اینترنشنال به یک گروه تلگرامی دسترسی پیدا کرده که اطلاعات آن نشان می‌دهد دست‌کم ۷۰۰ دانشجوی ایرانی گرفتار چنین وضعیتی هستند.
به دلیل قطع روابط دیپلماتیک میان ایران و آمریکا پس از حمله و اشغال سفارت این کشور در تهران در سال ۱۳۵۸، این دانشجویان مجبورند برای گرفتن ویزا به سفارت‌های آمریکا در کشورهای همسایه ایران، مثل ارمنستان یا امارات متحده عربی بروند. سفرهایی که به هزینه بالای اقدام برای تحصیل در آمریکا برای دانشجویان ایرانی اضافه می‌کند. به گفته چندین دانشجو روند اقدام برای پذیرش از دانشگاه و ویزا به طور متوسط ۱۵۰ میلیون تومان هزینه دارد.
سخت‌تر شدن صدور ویزا پس از حملات یازدهم سپتامبر
در پی حملات تروریستی یازدهم سپتامبر، دولت آمریکا لایحه «تقویت امنیت مرزی و اصلاح قانون ویزا» را تصویب کرد.
بنا بر این لایحه، درخواست ویزا از جانب شهروندان کشورهایی که آمریکا آنها را به عنوان حامی تروریسم می‌شناسد، باید از نظر امنیتی بیشتر بررسی شود.
آمریکا از ابتدای سال ۱۹۸۴ دولت جمهوری اسلامی را در فهرست دولت‌های حامی تروریسم قرار داده است.
دیوید گلاکمن، وکیل مهاجرت در آمریکا در این زمینه به ایران اینترنشنال گفت: «این معضل فقط برای دانشجوهای ایرانی است. از ملیت‌های دیگر هم پرونده‌های مشابه داشته‌ام، ولی برای ویزای دانشجویی تقریبا همه ایرانی هستند.»
مشخص نیست از میان پرونده‌های درخواست ویزای دانشجویان ایرانی، چه پرونده‌هایی باید در روند بررسی بیشتر قرار بگیرند، اما بر اساس وبسایت وزارت خارجه آمریکا اغلب پرونده‌ها در۶۰ روز به نتیجه می‌رسند.
وزارت خارجه آمریکا می‌گوید اگر زمان انتظار متقاضی صدور ویزا بیشتر از ۱۸۰روز بشود، او حق شکایت و پیگیری قانونی دارد.
گلاکمن افزود: «لایحه روال اداری [آمریکا] بخشی دارد که طبق آن ادارات [این کشور] ملزم به تصمیم‌گیری در مدت زمان معقول هستند. بنابراین، اگر وزارت خارجه یا هر سازمان فدرال دیگری بیش از حد شما را معطل کند، می‌توانید با استناد به این لایحه از آنها شکایت کنید.»
او تاکید کرد: «قبلا راحت‌تر می‌شد با این شرایط کنار آمد. بررسی اداری این قدر طول نمی‌کشید. اما تقریبا از زمان دولت دونالد ترامپ و قطعا از آغاز کار دولت جو بایدن شرایط بدتر و بدتر شده است.»
این وکیل مهاجرت می‌گوید اکنون «مجبورشدم شکایت‌های قانونی بیشتری تنظیم کنم. در ماه‌های اخیر، وزارت خارجه سختگیرتر هم شده و دیگر پیگیری قانونی هم مثل قبل تاثیرگذار نیست.»
پیامدهای معضل ویزا در دانشگاه‌های آمریکا
تحقیقات ایران اینترنشنال نشان می‌دهد که این بلاتکلیفی در صدور ویزای دانشجویان، از یک طرف باعث اتلاف وقت دانشجوها در ایران شده، و از طرف دیگر مستقیما بر دانشگاه‌ها و استادهای منتظر در آمریکا تاثیر گذاشته است.
امیر آقاکوچک، استاد دانشگاه کالیفرنیا ایرواین به ایران اینترنشنال گفت هزینه دانشجویانی که پذیرفته می‌شوند، از پروژه‌های تحقیقاتی دانشگاه پرداخت می‌شود.
به گفته این استاد دانشگاه، اگر دانشجو به موقع به آمریکا نرسد، پروژه انجام نمی‌شود و ممکن است بودجه‌ای که دانشگاه از این طریق به دست می‌آورد، لغو شود.
آقاکوچک تاکید کرد نیامدن دانشجو به دانشگاه، قطعا برای استادان دانشگاه دردسرساز است و مشکلات اداری و مالی برای آنان ایجاد می‌کند.
بنا بر آمار موسسه تحصیلات بین‌المللی (IIE)، موسسه‌ای که آمار دانشجوهای خارجی در آمریکا را ثبت می‌کند، در حال حاضر کمتر از ۱۱ هزار دانشجوی ایرانی در ایالات متحده مشغول به تحصیل هستند.
این آمار، نسبت به سال ۲۰۱۷ به دلایل مختلف ۱۵ درصد کاهش داشته است و تاخیر در صدور ویزاها می‌تواند به این روند نزولی دامن بزند.
آقاکوچک به ایران اینترنشنال گفت که در گذشته، استادان دانشگاه‌های آمریکا به توانایی دانشجویان ایرانی باور داشتند، اما با روندی که در صدور ویزا برای آنان ایجاد شده، تصمیم‌گیری استادان دانشگاه‌های آمریکا درباره پذیرش دانشجویان ایرانی نیز تحت تاثیر قرار گرفته و ممکن است دانشجویان ایرانی حتی نتوانند پذیرش بگیرند.
او بر اساس تجربه‌های گذشته خود گفت که صدور ویزای آمریکا برای دانشجویان ایرانی بستگی زیادی به تحولات سیاسی دو کشور دارد و هر زمان که تنش‌ها میان جمهوری اسلامی و آمریکا کاهش یافته، صدور ویزا برای دانشجویان ایرانی نیز آسان‌تر شده است.
این استاد ایرانی دانشگاه‌های آمریکا با این حال تاکید کرد که چنین وضعیتی حتی در دوران ریاست جمهوری ترامپ نیز سابقه نداشته است.
بر اساس قوانین آمریکا، تبعیض بر اساس نژاد، رنگ و ملیت در نهادهایی مانند دانشگاه‌ها که کمک مالی فدرال را دریافت می‌کنند، ممنوع است.
علاوه بر آن، موسسات آموزش عالی باید اصل موقعیت‌های برابر فارغ از جنسیت، نژاد و ملیت را رعایت کنند.
توضیح روشنی برای تاخیر وجود ندارد
بر اساس گفته‌های دانشجویانی که با ایران اینترنشنال مصاحبه کردند، کارمندان آمریکایی شاغل در بخش ویزای کنسولگری‌های این کشور که با دانشجویان مصاحبه می‌کنند، با پرونده‌هایشان «سلیقه‌ای» برخورد می‌کنند.
این دانشجویان می‌گویند برخی از این کارمندان سختگیرترند و برخی دیگر آسان‌تر با درخواست‌های ویزا برخورد می‌کنند. همچنین بعضی سوابق تحصیلی این دانشجویان را تحسین کردهاند.
چه عواملی می‌تواند در این روند تاثیرگذار باشد؟
یکی از دانشجویان ایرانی در آمریکا که در مقطع دکتری تحصیل می‌کند اما به خاطر نگرانی از وضعیت اقامتش نخواست هویتش فاش شود، به ایران اینترنشنال گفت یکی از مواردی که گفته می شود در صدور ویزای آمریکا تاثیر دارد «مساله سربازی» است. این دانشجو و سایر متقاضیان ویزا که با ایران اینترنشنال مصاحبه کردهاند، از خدمت سربازی معاف بوده‌ا‌ند.
سپاه پاسداران در فهرست گروه‌های تروریستی وزارت خارجه آمریکا قرار دارد. پیش‌تر گزارش‌هایی منتشر شده که آمریکا به افرادی که در سپاه پاسداران دوران خدمت اجباری سربازی را گذرانده‌اند، ویزا نمی‌دهد.
این محدودیت که از زمان ترامپ آغاز شد، در دوران بایدن نیز ادامه دارد. سال گذشته، وزارت خارجه آمریکا در پاسخ به ایران‌اینترنشنال، خبر لغو ممنوعیت صدور ویزا برای کسانی را که خدمت سربازی غیرداوطلبانه در سپاه پاسداران انجام داده‌اند، تکذیب کرد. آمریکا خبر لغو ممنوعیت ویزا برای سرباز وظیفه‌های پیشین در سپاه پاسداران را تکذیب کرد | ایران اینترنشنال (iranintl.com)
دانشجوی ایرانی مقطع دکتری همچنین گفت یکی دیگر از مسائلی که بررسی می‌شود، رشته‌ای است که دانشجو متقاضی تحصیل در آن است.
در آمریکا فهرستی به نام «فهرست فن‌آوری‌های حساس» وجود دارد و اگر دانشجویی متقاضی تحصیل در یکی از رشته‌های این فهرست باشد، ویزا گرفتن برای او دشوار می‌شود.
رشته تحصیلی دانشجوهایی که برای این گزارش با آنها مصاحبه شده، در این فهرست وجود ندارد. پیگیری‌های این دانشجوها از طریق سفارت‌ها، دانشگاه‌ها، و حتی سناتورهای ایالتی پاسخی نگرفته است. ایران اینترنشنال بخشی از این مکاتبات را بررسی کرده و صحت آنها را تایید می‌کند.
نگرانی جمعی دانشگاهیان و پاسخ وزارت خارجه آمریکا
در هفته‌های اخیر، تعداد زیادی از استادها و دانشگاهی‌ها در شبکه‌های اجتماعی به تاخیر در صدور ویزاهای دانشجویی واکنش نشان داده‌اند و درباره آن ابراز نگرانی کردهاند.
آنان از دولت آمریکا خواسته‌اند تا محیط‌های دانشگاهی را از تنش‌های سیاسی دور نگه دارد.
کاوه مدنی، استاد دانشگاه سیتی نیویورک در گفت‌وگو با ایران اینترنشنال تاخیر در صدور ویزا برای دانشجوهای ایرانی را «تبعیض» خواند.
او گفت: «هر کشور میزبانی حق دارد از لحاظ امنیتی مطمئن شود کسانی که وارد می‌شوند امنیت آن کشور را به خطر نمی‌اندازند، اما تجربه نشان می‌دهد این فرایندها خیلی موثر نیستند. دزد و اختلاسگر و حکومتی‌ها از این فیلترها رد می‌شوند و افراد بی‌گناه و بی‌اطلاع از مسائل سیاسی گرفتار می‌شوند.»
طبق آمار وزارت خارجه برای اغلب پرونده‌های درخواست ویزای دانشجویان که بیشتر بررسی می‌شوند، در نهایت ویزا صادر می‌شود اما بسیاری از دانشجوها ممکن است در این فاصله پذیرش دانشگاه را از دست بدهند.
وزارت خارجه آمریکا در پاسخ به این نگرانی‌ها به ایران اینترنشنال گفت: «ایرانی‌ها در بین ۲۵ کشوری هستند که بیشترین دانشجو را در آمریکا دارند و ما به آنها خوش‌آمد می‌گوییم. در عین حال تصمیم‌گیری درباره هر ویزا یعنی تصمیم‌گیری برای امنیت ملی.
همه افرادی که به آمریکا سفر می‌کنند از نظر امنیتی به دقت بررسی می‌شوند. ممکن است به بعضی پرونده‌ها به خاطر نزدیک شدن زمان آغاز به تحصیل دانشجو سریع‌تر رسیدگی کنیم. ما به تلاش برای کاهش مدت زمان بررسی‌های اداری ادامه می‌دهیم.»
دانشجویان ایرانی که با ایران اینترنشنال گفت‌وگو کردهاند، گفتند که از دولت آمریکا می‌خواهند آنان را بیرون از معضلات سیاسی نگاه دارد.