مقصد مهاجران در ایران در ده سال گذشته عموما کشورهایی بوده که یا نیازمند ویزا برای سفر ایرانیان نیستند و یا قوانین سهل و ساده‌ای برای سفر دارند. والدین دانش‌آموزان و دانشجویان عزم خود را برای فرستادن فرزندانشان به دانشگاه‌های کشورهایی همچون ترکیه، ارمنستان و روسیه جزم می‌کنند و درست همین نقطه، جایی است که کلاه‌بردارانی که در قالب مؤسسات اعزام دانشجو به خارج از کشور فعال‌اند به انتظار ایستاده‌اند.
این گزارش درباره کلاه‌برداری از متقاضیان تحصیل در رشته‌های پزشکی و دندانپزشکی در روسیه است. افرادی که مال خود را باخته‌اند و پیگیری‌هایشان درزمینهٔ بازگشت پول‌های بربادرفته به نتیجه نرسیده است.
اقامت گرفتن در کشورهای دیگر، برای زندگی یا تحصیل کار ساده‌ای نیست؛ اما به‌احتمال‌زیاد، تبلیغات اغواکننده مبنی بر بورس‌های تحصیلی در بهترین دانشگاه‌ها در رشته‌های پزشکی و دندانپزشکی یکی از راه‌هایی است که متقاضیان تحصیل در روسیه را به دام می‌اندازد. وعده‌هایی فریبنده که در اکثر موارد جعلی و نامعتبر هستند.
«امیرعلی» حالا ۲۱ سال دارد. او یکی از کسانی است که فریب یکی از موسسات اعزام دانشجو به روسیه در رشته‌های دندانپزشکی را خورده و علاوه بر زمان طلایی برای ادامه تحصیل هزاران دلار از مال خانواده‌اش را باخته است.
امیرعلی به ایران‌وایر می‌گوید: «من معدل دیپلم خوبی در رشته تجربی داشتم. دو سال شانسم را برای قبولی دانشگاه در رشته دندانپزشکی در دانشگاه سراسری ایران امتحان کردم و نشد. خیلی سرخورده و ناامید بودم تا اینکه یک مسیج دریافت کردم با مضمون تحصیل در رشته پزشکی و دندانپزشکی ۲ سال اقامت در روسیه یا چین+بازگشت به ایران، ۱۳۰ میلیون تومان. با پدرم صحبت کردم و گفتم اگر حقیقت داشته باشد دو سالی که پشت کنکور مانده‌ام هم جبران می‌شود. هزینه هم به نظرمان منطقی می‌آمد.»
امیرعلی می‌گوید همراه با پدرش به دفتر موسسه مذکور برای دانستن شرایط اعزام دانشجو و تحصیل به روسیه مراجعه کرده‌اند: «وقتی وارد موسسه شدیم چند نفر با لباس فرم و بی‌سیم و دفترودستک ما را تحویل گرفتند. همان ابتدا دو بطری آب و شکلات‌هایی که گذاشتند از برند خود شرکت بود این‌ها به ما احساس امنیت داد که این‌ها حسابی هستند و کلاه‌برداری نمی‌کنند. خیلی معتبر به نظر می‌آمدند.»
تله وعده‌های دروغ؛ با دانشگاه مسکو روابط خاص داریم
پدر امیرعلی می‌گوید: «یکی از مدیران این موسسه شروع کرد به توضیح دادن که ما دو نوع پذیرش دانشجو داریم. یکی اینکه ۱۳۰ میلیون تومان می‌گیریم و فرزند شمارا در رشته پزشکی یا دندانپزشکی در روسیه یا چین ثبت‌نام می‌کنیم. ما گفتیم قصدمان روسیه است. گفتند باید روسی یاد بگیرد، نگران نباشید ما خودمان آموزش زبان داریم و بعد از دو سال هم می‌تواند برگردد در یکی از دانشگاه‌های ایران بقیه تحصیلش را تمام کند اما هزینه‌های تحصیل در ایران با خودتان است. یا اینکه ده هزار دلار بدهید چهار سال را در مسکو بخواند و درسش که تمام شد برگردد.»
موسسه موردنظر یک قرارداد سنگین هم برای متقاضیان تهیه می‌کند: «دو سه‌ساعتی توضیح دادند و درنهایت ما تصمیم گرفتیم ده هزار دلار در سه قسط بدهیم و پسرم برای چهار سال تحصیلش در روسیه بماند. گفتند خوابگاه هزینه‌اش جداست و سالی ۱۵۰۰ دلار است. بعد یک قرارداد حدود سی‌صفحه‌ای با فونت ریز آوردند که مدیر مربوطه گفت همین چیزهایی که من گفتم اینجا نوشته حالا اگر دوست دارید خودتان بخوانید. من با خودم گفتم چطوری این‌همه را اینجا بخوانم. امضا کردم و گفتند بروید خبرتان می‌کنیم.»
این خانواده مال‌باخته می‌گویند سرانجام دو ماه بعد از عقد قرارداد اعلام کردند اول مهر ۱۴۰۱ باید در مسکو باشید. پدر امیرعلی می‌گوید:«من آدم پولداری نیستم اما هر طوری بود این مبلغ را جمع کردم. خودم هم بلیت گرفتم همراه پسرم رفتم. گفته بودند پذیرش بدون آزمون است و من فکر کردم دو سه هفته هستم تا بچه کلاسش شروع شود و جا بیفتد و برمی‌گردم اما زهی خیال باطل.»
امیرعلی و پدرش در کمال ناباوری وقتی به مسکو رسیدند متوجه شدند بدون آزمون محال است بشود وارد دانشگاه شد: «دانشگاه موردنظر دانشگاه رودن یا دوستی بود. دانشجویان دیگری هم بودند که هرکدام بین پنج‌تا ۲۵ میلیون تومان پول به موسسات مختلف پرداخت کرده بودند. همه هم متقاضی دندانپزشکی، پزشکی و داروسازی بودند. رابط ما دو روز بعد از رسیدن گفت که آخر همان هفته آزمون ورودی برگزار می‌شود اما شما نگران نباشید. ما یک دوربین کوچک روی جیب شما کار می‌گذاریم و با یک میکروفون کوچک جواب سوالات را به شما می‌گوییم و شما آزمون را پاس می‌کنید فقط باید خونسرد باشید و استرس نداشته باشید.»
به گفته امیرعلی بیش از ۵۰۰ دانشجوی ایرانی با همین شرایط هم‌زمان با او در آزمون ورودی شرکت کردند: «از استرس لو رفتن همه داشتیم قالب تهی می‌کردیم. من چند بار می‌خواستم جلسه آزمون را ترک کنم. با هر مصیبتی که بود تمام شد و آمدم بیرون. این مرحله که تمام شد گفتند حالا ۱۵۰۰ دلار هزینه خوابگاه را پرداخت کنید تا اتاق‌ها به شما تحویل داده شود. ما گفتیم صبر کنیم جواب آزمون معلوم شود رابط موسسه گفت نه خیالتان راحت باشد، شما از حالا خودت را دانشجو بدان و این حرف‌ها ما هم پول خوابگاه را پرداخت کردیم و گفتند سه روز دیگر اتاق‌ها را تحویل می‌گیرید جواب آزمون هم می‌دهند.»
نکته مهم در این روند این است که تمامی وجوه پرداخت‌شده ازجمله یک‌سوم هزینه تحصیل و هزینه یک سال اول اسکان در خوابگاه به‌صورت نقد و به دلار از متقاضیان دریافت می‌شود: «رسید هم می‌دادند اما من الان که فکر می‌کنم می‌بینم آن رسیدها نه مهر موسسه داشت و نه امضای معتبری. سه روز بعد آمدند گفتند متاسفانه فرزند شما ۵ امتیاز کمتر از حداقل موردقبول دانشگاه آورده ولی اگر ۲۰۰۰ دلار دیگر بدهید ما با «روابط خاصی» که داخل دانشگاه داریم مجوز ورودش را می‌گیریم.»
امیرعلی می‌گوید همین‌جا ته دلش خالی‌شده: «به پدرم گفتم بابا این‌ها دارند عجیب‌وغریب رفتار می‌کنند زیر بار نرو. هنوز ولی بازهم تحت تاثیر دفترودستک و آن‌همه کلاس و پرستیژ بودم. ولی پدرم گفت اشکال ندارد حالا این‌همه پرداخت کردیم حیف است به خاطر ۵ نمره از دست بدهی. بعد که پول را دادیم رابط موسسه تلفنی اعلام کرد که متاسفانه امسال آن فرد که مدعی بودند ارتباط خاص در دانشگاه با او دارند نتوانسته مجوز ورود ما را که ۵ نمره کم داشتیم بگیرد. گفتند برگردید و قرارداد را فسخ کنید هزینه‌ها هم به حسابتان عودت می‌دهیم.»
هزارتوی بی‌پایان فسخ قرارداد
امیرعلی و پدرش درحالی‌که مخارج کلانی کرده بودند و چند هزار دلار هم به موسسه پرداخت کرده بودند به مشهد بازمی‌گردند: «وقتی به دفتر موسسه مراجعه کردم باز همان زبان‌بازی‌ها که ما پیگیری می‌کنیم. نگران نباشید درنهایت هم اگر نشود پول شما برمی‌گردد. گفتند چند هفته پیگیری طول می‌کشد. من هم منتظر شدم. سه چهار هفته بعد تماس گرفتند گفتند متاسفانه قرارداد شما و ما سه‌ماهه بوده و منقضی شده. تازه فهمیدم همه‌اش وقت خریدن بوده. گفتم تاریخ قرارداد تمام‌شده بار مالی‌اش که بر عهده شما است. دیگر ولی دفتر مشهد جواب ما را نداند.»
این خانواده مال‌باخته می‌گویند به سازمان بازرسی و شعبه مرکزی موسسه در تهران مراجعه و شکایت کرده‌اند و تازه فهمیدند محتوای قرارداد فقط روی مشاوره برای مهاجرت تحصیلی تنظیم‌شده: «تمام آن سی صفحه قرارداد این بود که موسسه فقط وظیفه ارایه مشاوره برای مهاجرت تحصیلی را دارد. رفتم دفتر مرکزی‌شان تهران. باز یک نفر آمد ابراز تاسف و پیگیری می‌کنیم. خدا شاهد است تا امروز که دو سال گذشته اگر شما رنگ پول ما را دیدید من هم دیدم.»
امیرعلی می‌گوید بعد از خواندن گزارش ایران‌وایر درباره کلاه‌برداری از دانشجویان در ترکیه تصمیم گرفته روایتش از موسسات اعزام دانشجو به روسیه را هم بازگو کند: «ما که دیگر امیدی به بازگشت پولمان نداریم اما فکر کردم اگر درباره‌اش صحبت کنیم شاید دیگران گول ظاهر این موسسه‌ها را نخورند چون این موسسه همچنان در مشهد و تهران فعال است و همان تبلیغات را ارایه می‌کند.»
مریم دهکردی