با رسیدن فصل امتحانات آنلاین، چالش تقلب که اکنون یک معضل جهانی است دوباره داغ شده آموزش و پرورش می گوید راهکارهایی دارد اما …
چند می‌گیری جای من امتحان بدی؟
*باشه قبول، فقط این‌که نگرانم بعضی از امتحاناتش از قلم بیفته. باید سر ساعت وارد سایت مدرسه بشین و به سوالات جواب بدین.
-شما اصلا نگران امتحانات نباشین. یوزر پسورد پسرتون رو بدین به من، خیال‌تون راحت باشه که همه امتحانات را در ساعت خودش شرکت می‌کنم و جواب میدم.
*شاید خودش هم بلد باشه‌ها، اما خب به نظرم این‌جوری نمره‌هاش بهتر میشه و از همکلاسی‌هاش عقب نمیفته.
– آره، چون الان خیلی‌ها همین طوری امتحان میدن نمره‌هاشون بالا میشه. این روزها هر کی به من پیام میده واسه امتحان دادن هست… .
تقلب‌های دیروز؛ تقلب‌های امروز
تقلب‌کردن‌های نسل خودمان را یادتان هست؟ بعضی‌هایمان تقلب را روی کف دست یا کاغذهای باریکِ جاسازی‌شده در خودکارها می‌نوشتیم؛ همان تقلب‌هایی که با هزار ترس و استرس به سختی نگاه‌شان می‌کردیم تا شاید جواب یکی از سوالات را میان آن نوشته‌های ریز پیدا کنیم.بماند که گاهی جواب هیچ‌کدام از سوال‌ها هم در تقلب‌ها نبود یا مراقب امتحان زبل‌تر از آن بود که به کسی اجازه تقلب بدهد. اما حالا کرونا در کنار همه تحولاتی که داشته، شیوه تقلب‌کردن‌های دانش‌آموزان و دانشجویان را هم تغییر داده است. محدودیت‌های کرونایی و مجازی‌شدن کلاس‌ها و امتحانات مدارس، فرصت سوءاستفاده را برای برخی ایجاد کرده است تا حاضر شوند خودشان را به جای دانش‌آموزان جا بزنند و در امتحانات آنلاین شرکت کنند.البته آن‌طور که پلیس فتا در تیرماه امسال اعلام کرد، تاکنون تعدادی از کانال‌ها وصفحات اینستاگرامی که «حضور در امتحان مجازی به جای دیگران» را تبلیغ می‌کردند مسدود شده‌اند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد همچنان افرادی به طور غیرمستقیم این کار را ادامه می‌دهند. به سادگی توانستیم چند نفر از آن‌ها را در شبکه‌های اجتماعی پیدا کنیم؛ مثل همان فردی که بخشی از صحبت‌مان را با او، در اول گزارش آوردیم.
معضل جدید جهانی
حالا که صحبت از تقلب‌های کرونایی شد، بد نیست که بدانیم فقط نظام آموزشی کشور ما اکنون با چنین مشکلی مواجه نیست و سایر کشورها هم از این بابت نگرانی‌هایی دارند. روزنامه آمریکایی «وال‌استریت ژورنال» هفته گذشته در گزارشی ویژه به این نگرانی‌ها پرداخت و نوشت: «گفته می‌شود تقلب در مقطع دبیرستان عمدتاً به دلیل طبیعت رقابتی‌بودن دانشگاه و فشار والدین به فرزندشان برای کسب نمره‌های عالی در امتحانات مدرسه است».
البته در این گزارش به یک نگرانی جدی‌تر هم اشاره شده است: «کارشناسان آموزشی از این موضوع می‌ترسند که پس از دوره کرونا و بازگشت دانش‌آموزان به کلاس‌های حضوری، این شیوه‌های تقلب ادامه‌دار باشد و متوقف نشود».
آینه‌های هوشمند ترک‌ها
این روزها برخی کشورها برای کاهش امکان تقلب دانش‌آموزان و دانشجویان در امتحانات آنلاین راهکارهایی پیش‌بینی کرده‌اند. مثل یک دانشگاه در ترکیه که دانشجویان را به استفاده از یک آینه در کنار خود ملزم کرده تا برگزارکنندگان امتحان بتوانند به مانیتور و محیط اطراف دانشجو مسلط باشند. گفته می‌شود از این شیوه قبلا شرکت گوگل هم استفاده کرده و راهکار مناسبی برای آزمون‌های آنلاین بوده، هرچند که با توجه به ضریب هوشی بالای دانش‌آموزان و دانشجویان امروز، قطعا برای دور زدن آن راهی پیدا خواهند کرد!
رئیس مرکز سنجش وزارت آموزش و پرورش: ارزشیابی مستمر به جای اتکا به یک آزمون
هرچند به نظر می‌رسد طی ماه‌های آینده و با عبور از شرایط بحرانی کرونا، کلاس‌ها و امتحانات دوباره به شکل حضوری برگزار شود و امکان تقلب آنلاین از بین برود، اما کرونا ثابت کرد که هیچ‌چیز قابل پیش‌بینی نیست و ممکن است ما و دیگر کشورها ناگزیر باشیم در آینده هم، سبک آموزش و امتحان آنلاین را در نظام آموزشی خودمان حفظ کنیم. پس باید به دنبال راه‌حلی قطعی و دایمی برای آن بود. «خسرو ساکی» رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت آموزشی وزارت آموزش و پرورش در این‌باره می‌گوید: «فراگیرشدن تقلب به دلیل آنلاین‌بودن امتحانات، مشکلی است که بعد جهانی دارد و همه کشورها را درگیر کرده است اما ما تلاش کرده‌ایم راهکاری را برای آن تدوین کنیم و پیشنهاد دهیم».وی تصریح می‌کند: «هرچند امتحانات دانش‌آموزان در پایان هر نوبت، اهمیت خودش را دارد اما در شرایطی که آموزش‌ها و آزمون‌های ما مجازی شده و امکان سوءاستفاده وجود دارد، تنها راهکارمان این است که تاکید بیشتری بر ارزشیابی تکوینی (مستمر) داشته باشیم تا همه ارزیابی‌های ما به یک امتحان خلاصه نشود». ساکی به برخی راهکارهای پیشنهادشده به معلمان، برای ارزشیابی تکمیلی در طول ترم تحصیلی هم اشاره می‌کند که برخی از آن‌ها شامل این موارد است:«آزمون‌های شفاهی، آزمون‌های عملکردی، آزمون‌های کتاب باز ناظر بر سطوح بالای شناختی مثل فهمیدن، به‌کاربستن، تحلیل‌کردن، ارزشیابی‌کردن وآفریدن،آزمون‌های کوتاه به صورت مستمر، تکالیف کلاسی، بحث وگفت‌وگوی دانش‌آموزان با معلم، پروژه‌های فردی وگروهی، پژوهش‌های دانش‌آموزی، کارهای میدانی کوچک با رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی و گزارش آن در قالب یادداشت به معلم، ارائه آنلاین مطالب، ارائه فیلم عملکرد یادگیری، توضیح و تفسیر فیلم‌های کوتاه آموزشی یا پاسخ‌دادن به سؤالات درخصوص آن‌ها، ارزشیابی توسط همتایان، استفاده از همکاری والدین برای نظارت بر فرایند یاددهی-یادگیری دانش‌آموزان و ارائه گزارش به معلم از طریق تولید ویدئو و تصویر و…».