ازدحام در مرز ایران و عراق، مرگ چندین زائر و به خطر افتادن جان صدها هزار زائر، پیاده‌روی اربعین امسال را به یک نقطه عطف مهم تبدیل کرده که واجد چندین تهدید بالقوه است و بسیاری از ایرانیان را نگران کرده است.
پیش‌تر وزیر کشور و مسئول ستاد اربعین گفته بود که حدود پنج میلیون زائر ایرانی در ایام اربعین وارد عراق خاک خواهند شد، از این تعداد حدود دو و نیم میلیون نفر از مرز تا به الان رد شده‌اند، و حدود سه میلیون نفر پشت مرز مانده‌اند.
سید مجید میراحمدی رئیس ستاد اربعین میگوید: «از تلاش های مسئولان، مردم و موکب داران عراقی تشکر می کنیم اما ازدحام در مرزها زیاد است، مشکل حمل و نقل و گرمای زیاد هوا هم وجود دارد بنابراین توصیه اکید داریم مردم به مرزها نروند. هوا ۵۰ درجه است و توقف مردم در پایانه‌ها مخاطراتی برای مردم دارد.»
بسیاری از اصولگراها و صاحبان اکانت‌های موسوم به ارزشی، تلاش کرده‌اند تا «حی علی‌العزا» را به یک عبارت پر بسامد تبدیل کنند.
اما مساله این است که ادامه‌ی سفر عملا قفل شده است و مسئولین و مقامات جمهوری اسلامی در مورد توقف یا ادامه تردد زائرین، مواضع و درخواست‌های متناقضی دارند. از جمله ستاد مرکزی اربعین در اطلاعیه شماره ۹ اعلام کرده که مرزهای منتهی به عراق مسدود است و زایران به مرزها مراجعه نکنند. این ستاد همچنین اعلام کرده «توصیه اکید می‌شود زائران محترمی که در عراق هستند در برگشت خود تسریع کنند و ماندگاری را در کربلا کوتاه و بیشتر از یک روز اقامت نداشته باشند.»
اما در آن سو، احمد وحیدی وزیر کشور جمهوری اسلامی ایران گفته است: «اگر طرف عراقی بتواند امکانات بهتری برای زائران ایرانی فراهم کند، به اطلاع زائران خواهیم رساند. زائرانی که در پایانه‌های مرزی و یا استان‌های مرزی هستند، به هیچ‌وجه نگران نباشند، تمام این عزیزان وارد عراق خواهند شد. از مردم عزیز می‌خواهم که فعلا به هیچ‌وجه روانه مرزها نشوند. مشکلاتی وجود دارد و من شخصا با حضور در پایانه‌های مرزی در تلاشم که حتی‌المقدور روند حل مشکلات را تسریع کنم.»
تنها پس از چند ساعت، وحیدی این بار سر از استان کردستان درآورده و در مرز باشماق مریوان اعلام کرده که تردد زائرین در این مرز روان است اما ظرفیت‌ها، محدود است.
سردرگمی و بلاتکلیفی دولت رئیسی در کنار شرایط سخت و خطرناک زائرین بلاتکلیف در مرز، موجب واکنش بسیاری از فعالان سیاسی شده است.
صادق زیبا کلام استاد دانشگاه میگوید: «نیازی نبود زوار فوت شوند و آن گونه درمانده تا مسئولین ما که عراق را مثل کف دستشان می‌شناسند و حیاط خلوت شان است، دریابند که تلاش در گسیل صدها هزار زوار به عراق، آنان را با چه مشکلاتی روبرو می‌سازد. اما اولویت برای نظام بهره برداری از راهپیمایی اربعین به عنوان یک ابزار ایدئولوژیک است.»
محمد مهاجری روزنامه‌نگار اصولگرا نیز پیشنهاد کرده که «یک جایزه زرشک طلایی تقدیم شود به دولت سیزدهم، وزارت کشور، وزارت راه، به خاطر سوءتدبیر.»
حسن عباسی روزنامه‌نگار میگوید: «شکست سنگین ستاد اربعین و بی آبرویی مسئولان در خدمات دهی به زائران اخبارش در فضای مجازی دست به دست می‌شود.»
بسیاری از کاربران توییتر و اینستاگرام، جمله‌ی مشهور خمینی را، این‌بار خطاب به دولت رئیسی تکرار کرده‌اند: «شما عرضه‌ی اداره یک نانوایی را هم ندارید!»
مرگ ۹ زائر، خطر گرمازدگی و بیماری‌های مسری
اگر چه آخرین روزهای شهریور در حال سپری شدن است اما در مرزهای ایران و عراق به ویژه در مرز مهران در استان ایلام، گرما در طول روز از ۵۰ درجه بالاتر می‌رود و بسیاری از مردم، حتی به آب آشامیدنی کافی دسترسی ندارند.
در مرز خسروی، کمک به ۴ هزار زائر گرمازده به سختی صورت گرفته است و پیر حسین کولیوند رئیس جمعیت هلال احمر اعلام کرده که تاکنون ۹ زائر ایرانی در کربلا جان خود را از دست داده و نزدیک به ۱۰ هزار زائر در نجف و کربلا، به کمک درمانی امدادگران هلال احمر، نیاز پیدا کرده‌اند. البته در هیچکدام از رسانه‌های ایران، خبری از آمار تصادفات جاده‌ای زائرین اربعین نیست و شواهد نشان می‌دهد که عدم پوشش این خبر، احتمالا عامدانه و به خاطر دستور از بالا است.
اما محمدکاظم آل صادق سفیر ایران در عراق گفته است: «به خاطر وضعیت جاده‌ها و همچنین خستگی راننده‌ها، ما سالانه در مراسم راهپیمایی اربعین شاهد تلفات جاده‌ای ناشی از تصادف هستیم و متاسفانه در سال جاری نیز چنین موضوعی را شاهد بودیم.»
آقای سفیر، به آمار کشته و مجروحین، اشاره نکرده اما حرکت صدها هزار خودرو سواری و اتوبوس و منی‌بوس به سوی مرزهای خوزستان، کرمانشاه، ایلام و کردستان، شرایط را سخت کرده است.
گفته می‌شود که حرکت میلیونی زوّار به سوی کربلا و شرکت در عزاداری اربعین، هیچ‌گاه تا این اندازه، به شکل گسترده برگزار نشده است. اما چند سالی است که حاکمیت جمهوری اسلامی ایران، گسیل داشتن صدها هزار نفر و بلکه میلیون‌ها نفر از زائران به سوی کربلا را به یک آئین مهم برای قدرت‌نمایی مذهبی، سیاسی و منطقه‌ای تبدیل کرده است؛ بدعتی که بهره‌برداری سیاسی از امر دینی را به‌تمامی نشان می‌دهد. این در حالی است که ناوگان حمل و نقل ایران و عراق و زیرساخت‌های بهداشتی و اقامتی هر دو کشور، جواب‌گوی چنین سیل خروشانی نیست و خطرات بسیاری در انتظار زائرین است.
صدای عراقی‌ها هم درآمد
دولت رئیسی تمایل دارد تمام خطاهای نارسایی خدمات در مورد اعزام میلیونی زائران اربعین را به گردن عراقی‌ها بیاندازد.
از طرفی دیگر اما سرلشکر عمر الوائلی، رئیس سازمان گذرگاه‌های مرزی عراق، اعلام کرده که نزدیک دو میلیون زائر ایرانی از گذرگاه های مرزی وارد عراق شده‌اند. الوائلی با لحنی گلایه‌آمیز گفته است: «از مسئولان ایرانی می خواهیم زائران را به صورت تدریجی اعزام کنند. اعزام زائران در گروه‌های پرشمار، سلامتی و بهداشت زائران را به۹ خطر می‌اندازد. از مسئولان جمهوری اسلامی ایران درخواست داریم به سقف تصویب شده در توافقنامه امنیتی عراق و ایران پایبند باشند و بیش از رقم مورد توافق، زائر نفرستند.»
رئیس سازمان گذرگاه های مرزی عراق، همچنین بر این تاکید کرده که هیچ زائر، بدون طی تشریفات قانوین و مهر شدن گذرنامخ به داخل عراق راه داده نمی‌شود. اما عامر ابراهیم، دبیر مجموعه‌ی رسانه‌ای الشرقیه نوشته است: «بعد از تماشای فیلم پاسپورت یک زن ایرانی به نام نرگس، متوجه شدم که گذرنامه در سال ۲۰۱۸ منقضی شده اما مهر ورودی ۲۰۲۲ خورده است. می‌بینید ژنرال چند میلیون نرگس از مرز گذشتند؟ این اقدامات رهبران و مدیران است که موجب سقوط کشور می‌شود، نه انفجار و بمباران.»
سپردن یک المپیک به یک ژنرال
یکی از موضوعاتی که از سوی بسیاری از کاربران فضای مجازی مورد انتقاد قرار گرفته؛ توجه به این نکته است که سوابق تخصصی و حرف‌های رئیس ستاد اربعین، کوچکترین نسبتی با پست و مسئولیتی ندارد که به او سپرده شده است. مدیریت یک سفر زیارتی طولانی با حضور چند میلیون مسافر که از طریق چندین مرز هوایی و زمینی انجام می‌شود، به‌خودی خود پروژه‌ی بزرگی است که بی‌شباهت با برگزاری یک المپیک ورزشی نیست و شاید مدیریت و هماهنگی آن، از بسیاری جهات، از المپیک هم دشوارتر باشد.
رئیس ستادی که این سفر بزرگ را مدیریت میکند، با یک اَبَرپروژه خاص روبروست که در آنِ واحد، مجموعه‌ی از کارشناسان و مامورین اجرایی در حوزه‌های لجستیکی، ترابری، بهداشتی، رسانه‌ای، حقوق بین‌الملل، امنیتی، اجتماعی و اقتصادی را درگیر میکند و زمانی ارکست به درستی به نتیجه‌ی مطلوب می‌رسد که همه‌ی نوازنده‌ها، در همان وقت و با همان ضرباهنگی که برایشان تعیین شده بنوازند. پیداست که ایجاد هماهنگی بین این همه اجزای متفاوت و گاه متعارض، نیاز به هوش بالا، بینش عمیق، تجارب فراوان و مشاورین دقیق دارد. اما سوال کاربران فضای مجازی این است که یک سردار سپاه، با سوابق صرفا امنیتی، واجد چنین شرایطی هست یا نه؟
سردار سید مجید میراحمدی، یک چهره‌ی امنیتی و نظامی است که چنین پست‌ها و سوابقی از او در دست است: معاون رئیس ستاد مشترک سپاه، رئیس اداره اطلاعات سپاه، جانشین معاون اطلاعات و امنیت ستاد کل نیروهای مسلح، مسئول ارزیابی قرارگاه مبارزه با اراذل و اوباش، معاون سرمایه انسانی وزیر دفاع و هم اکنون؛ معاونت امنیتی و انتظامی وزارت کشور.
اتوبوس و آبی که به خانه روا نیست
در شرایطی که قیمت مواد غذایی در ایران سر به فلک کشیده و تورم بی‌سابقه، ده‌ها میلیون نفر از جمعیت کشور را به سوی فقر و گرسنگی سوق داده، محموله‌های عظیمی شامل صدها تن از انواع و اقسام مواد غذایی، به درخواست رئیس ستاد اربعین از ایران به عراق فرستاده شده تا صرف زائران شود. اما به قول معروف، این اول عشق است و نیاز زائران، فقط تامین مواد غذایی و ده‌هت ملیون بطری آب معدنی نیست. بلکه بخش عظیمی از ناوگان حمل و نقل اتوبوسرانی بین‌شهری و اتوبوسرانی داخل شهری استان‌های مختلف، به اربعین اختصاص داده شده و در حال حاضر، مکان رزرو بلیط اتوبوس برای اغلب استانها، وجود ندارد. برای آن که عمق فاجعه را درک کنیم، کافی‌ست تنها به چند نمونه‌ی کوچک از ظرفیت اختصاص داده شده‌ی استان‌های مختلف، به سفر اربعین توجه کنیم:
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار ایلام: با توجه به گرمای هوا در مرز مهران، روزانه ۴۰۰ هزار بطری آب خنک بین زوار توزیع می‌شود.
سرپرست راهداری و حمل و نقل جاده ای گیلان: بیش از ۴۰ دستگاه اتوبوس جهت بازگشت زائرین اختصاص دادیم.
محمد رضا کرمی نژاد مدیر شرکت آبفا خوزستان: برای تکمیل خطوط انتقال آب و شبکه فاضلاب مرزهای چذابه و شلمچه یک هزار و ۴۵۰ میلیارد ریال هزینه شده است.
مدیر روابط عمومی جمعیت هلال احمر آذربایجان شرقی: استقرار ۴۱ پایگاه جاده‌ای و موقت هلال احمر استان در مسیر پیاده روی اربعین حسینی، بخشی از خدمات ماست.
مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی تهران: ظرفیت مازاد ناوگان اعزامی این شرکت برای خدمات رسانی به زائران اربعین حسینی در کشور عراق اختصاص ده شد.(تهران در شرایط عادی هم کسری ظرفیت دارد!)
نماینده کمیته خدمات شهری شهرداری تهران: ۵۰۰ نیروی پاکبان مناطق ۲۲ گانه تهران و سازمان بهشت زهرا(س) برای خدمت‌رسانی و نظافت معابر به نجف اعزام شدند.
مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای آذربایجان‌غربی: ۲۰۰ دستگاه اتوبوس برای انتقال زائران از مرز تمرچین در پیرانشهر به اربیل عراق اختصاص داده شد.
اولین هواپیمای باری از تهران به سمت نجف پرواز کرد و قرار است از مشهد و اصفهان نیز پروازهای مشابهی انجام شود. این هواپیماها شامل مواد غذایی خصوصا آب و کنسرو هستند
زیتون – فرید بهمنش: