در حالی‌که بهدلیل مشکلات داخلی در ایران توجه شهروندان ایرانی به ترکیه روز‌به‌روز بیشتر می‌شود، یک باند کلاهبرداری از متقاضیان دانشجویی در دانشگاه‌های ترکیه دستگیر شدند که اعضای آن اتباعی از ایران و ترکیه هستند. این گزارش درباره مخاطرات پیش روی ایرانیان برای تحصیل در ترکیه است.
سهمیه‌های پزشکی در ایران و تاثیر آن‌ها بر مهاجرت داوطلبان به خارج از کشور به یکی از موضوعات قابل‌توجه در سال‌های اخیر تبدیل شده است.
بسیاری از متقاضیان تحصیل در رشته‌های پزشکی که بهدلیل سهمیه‌بندی‌ها و محدودیت‌های پذیرش در کنکور ایران از ورود به دانشگاه‌های برتر بازمی‌مانند، ترکیه را به‌عنوان یک مقصد مناسب برای ادامه تحصیل انتخاب می‌کنند که در برخی مواقع این متقاضیان در دام کلاهبرداران گیر افتاده و سرمایه خانواده‌ها از بین می‌رود.
کلاهبرداری یک میلیون دلاری از دانشجویان ایرانی در ترکیه
تحصیل در ترکیه بهدلیل کیفیت نسبتا مناسب آموزشی نسبت به ایران از مقاصد محبوب برای دانشجویان ایرانی است. با این حال، برخی افراد سودجو با سوءاستفاده از این علاقه‌مندی، اقدام به کلاهبرداری از متقاضیان دانشجویی ایرانی می‌کنند. این کلاهبرداری‌ها که در ابعاد مختلف انجام می‌شوند، مشکلات مالی و حقوقی جدی برای دانشجویان و خانواده‌هایشان ایجاد کرده است.
در یکی از این موارد ۱۵ ایرانی به همراه ۲ شهروند ترکیه به اتهام کلاهبرداری از متقاضیان ایرانی با وعده وارد شدن به دانشگاه‌های ترکیه بدون آزمون ورودی محاکمه می‌شوند.
این باند کلاهبرداری متهم هست از متقاضیان تحصیل در ترکیه به مبلغ تقریبی یک میلیون دلار کلاهبرداری کرده است.
به نوشته رسانه‌های ترکیه ۸ نفر از این باند کلاهبرداری فراری هستند و ۲ نفر نیز به شرط کنترل قضایی آزاد شده‌اند.
کانال تلویزیونی «ای‌تی‌وی»، که با برخی از مال‌باختگان مصاحبه کرده، در گزارش خود می‌گوید: «این باند کلاهبرداری که با وعده پذیرش بدون آزمون ۳۰۰ دانشجو را را به استانبول آورده از هر کدام از خانواده متقاضیان حداقل ۲۲ هزار دلار در ایران دریافت کرده است.»
بر اساس گزارش رسانه‌های ترکیه، «باند کلاهبرداری به صورت پیوسته از متقاضیان مبالغی دریافت می‌کرده است. این متقاضیان موقعی که به دانشگاه می‌روند متوجه می‌شوند که ثبت نام نشده‌اند و بعد از شکایت کردن متوجه می‌شوند که در این مدت به‌صورت قاچاق در ترکیه اقامت داشته‌اند و از ترکیه اخراج می‌شوند.»
یکی از وکلای این مال‌باختگان می‌گوید: «این باند هم در ترکیه و هم در ایران دفتر داشتند و با تبلیغات دروغین در پی جذب این دانشجویان بودند. بعد از جذب این افراد، ماه‌ها با وعده‌های دروغین از این خانواده‌ها پول دریافت می‌کردند.»
به گفته یکی از وکلای مال‌باختگان، دادستان پرونده از دادگاه برای کلاهبرداران از ۷۲ تا ۲۴۰ سال زندان درخواست کرده است.
خبرگزاری «دمیراورن»، درباره جزییات این کلاهبرداری نوشته است: «اعضای این باند که با وعده ثبت‌نام بدون آزمون در دانشگاه‌های ترکیه از دانشجویان ایرانی کلاهبرداری کرده بودند، پس از این حادثه تعدادی از اعضای باند در ایران دستگیر شدند. برخی از اعضای باند فراری به ترکیه همچنان به فعالیت خود ادامه داده و با وعده ثبت‌نام بدون آزمون دانشجویان در رشته‌هایی مانند پزشکی و مهندسی دانشگاه‌های مهم دولتی و خصوصی ترکیه این افراد را فریب داده‌اند.»
به نوشته «خبر ترک»، «متهمان که با تبلیغات در شبکه‌های اجتماعی دانشجویان را به دام انداخته بودند با خانواده‌های ثروتمند در ایران ارتباط برقرار کرده و دانشجویان و خانواده‌هایشان را در قالب یک کاروان به ترکیه آورده و در ساختمان‌هایی که تبدیل به خوابگاه کرده بودند، قرار داده‌اند. با شکایتی که در دادگاه کیفری بیست و چهارم باکیرکوی علیه اعضای این باند تشکیل شده است مجموعا برای ۱۷ متهم پرونده از ۷۲ تا ۲۴۰ سال حبس درخواست شده است.»
دو نفر از خانواده‌های مال‌باختگان در مصاحبه با رسانه‌های ترکیه گفته‌اند برای هر یک از فرزاندان‌شان نزدیک به ۵۰ هزار دلار به این باند پول پرداخت کرده‌اند و از دولت ترکیه درخواست مجازات این کلاهبرداران را دارند.
دستگیری در ایران و شروع فعالیت دوباره در ترکیه
رسانه‌های جمهوری اسلامی در خبری در سال ۱۴۰۱ گزارش دادند که نفر دوم یک باند کلاهبرداری اعزام دانشجو به ترکیه را به همراه برخی از همکاران‌شان دستگیر کرده‌اند.
به نوشته رسانه‌های داخل ایران اعضای یکی از باندهای کلاهبرداری با تبلیغات گسترده در فضای مجازی توانسته بودند افراد زیادی را فریب داده و از آن‌ها کلاهبرداری کنند. اعضای این باند در ازای هر صندلی در دانشگاه‌های پزشکی ۵۰ هزار دلار از طعمه‌هایشان دریافت می‌کردند.
رسانه‌های داخلی با درج این خبر نوشته‌اند که تبلیغات این گروه چنان وسوسه‌انگیز بود که متقاضیان به‌راحتی فریب خورده بودند، چرا که کلاهبرداران برای وسعت دادن به‌کار خود از هنرپیشه‌ها و افراد سرشناس برای تبلیغات استفاده می‌کردند.
سایت خبری «سؤزجو»، به نقل از «بورجو ارایم»، که وکیل ۱۳ تن از مال‌باختگان است، نوشته است: «در سال ۲۰۲۱ برخی از اعضای این باند در ایران دستگیر می‌شوند و این باند به ترکیه آمده و فعالیت خود را در ترکیه شروع می‌کند. اعضای باند صبر می‌کردند تا تعداد متقاضیان به چند نفر برسد، بعد برای آن‌ها بلیت گروهی تهیه می‌کردند و آن‌ها را به ترکیه منتقل می‌کردند. برخی از مال‌باختگان در این پرونده کل پس‌اندازشان را از دست داده‌اند و دو سال از عمر این بچه‌ها نابود شده است.»
افزایش مهاجرت دانشجویی به ترکیه
«علی‌ظفر صغیراوغلو»، استاد دانشگاه «ییلدیریم بایزید» در آنکارا و کارشناس مهاجرت درباره کلاهبرداری از متقاضیان تحصیل در ترکیه به «ایران‌وایر» می‌گوید: «مهاجرت دانشجویی در بسیاری از کشورهای مهاجرپذیر به‌عنوان یک نوع ویزای اقامتی شناخته می‌شود. در سال‌های اخیر با سخت شدن اقامت توریستی در ترکیه خیلی از افراد تحصیل را بهانه‌ای برای دریافت اقامت برگزیدند و در این زمینه هم اداره مهاجرت کار ویزای دانشجویی را به عهده دانشگاهها گذاشه است و دانشجو نیازی به گرفتن ویزا از طریق مراجعه به اداره مهاجرت ندارد.»
این استاد دانشگاه می‌گوید: «دریافت اقامت از طریق دانشجویی هم خیلی از کلاهبرداران را ترغیب کرده که در این سال‌ها از متقاضیان اقامت در ترکیه کلاهبرداری کنند.»
به گفته آقای صغیراوغلو، «ترکیه بین ده کشور اول در حوزه پذیرش دانشجو است و متاسفانه بیشتر بر روی آمار و ارقام متمرکز شده است. شاید بشود با سیاست‌های درست در این زمینه کیفیت و نحوه پذیرش را تغییر داد و بالا برد. البته در زمینه سوءاستفاده برخی کلاهبرداران باید خود خانواده‌ها در این زمینه هوشیار باشند. دولت ترکیه در این زمینه سایتی با عنوان تحصیل در ترکیه طراحی کرده و اطلاعات لازم در این زمینه را اراییه می‌کند.»
وعده‌های پوچ خرید صندلی با عنوان نماینده دانشگاه‌های ترکیه در ایران
«اشکان» (اسم مستعار)، که یکی از مال‌باختگان این پرونده است به ایران‌وایر می‌گوید: «در ایران دانش‌آموز زرنگی بودم. خانواده و فامیل همه می‌گفتند پزشکی قبول می‌شوی. من دو سال کنکور دادم در ایران. سال اول از دانشگاه علوم پزشکی خمین قبول شدم که نرفتم. سال دوم خواندم این دفعه هم رتبه‌ام خوب نبود. همه می‌گفتند سهمیه‌ای‌ها موجب شدن از دانشگاهی که می‌خواستم قبول نشوم. تصمیم گرفتم به ترکیه بروم که در دام این کلاهبرداران افتادم. علاوه بر مبالغی که در این بین خرج کردیم بیش از ۲۷ هزار دلار به این کلاهبرداران پرداخت کردیم. اگر الان همان دانشکده علوم پزشکی خمین می‌رفتم، نصف راه را طی کرده بودم. واقعا ناامید شدم. پدرم درگذشته و از این‌که خانواده‌ام را به دردسر انداختم پیش مادرم احساس شرمندگی می‌کنم.»
«حسین» یکی از اشخاصی است که مدتی در یکی از موسسات اعزام دانشجو کار کرده است. او در گفت‌وگو با ایران‌وایر در مورد کلاهبرداری بعضی از موسسات می‌گوید: «دو سال قبل در دانشگاه پاموک قلعه ترکیه یک عده از دانشجویان ایرانی که با پرداخت پول و با عنوان خرید صندلی، در رشته‌های پزشکی وارد دانشگاه شده بودند بعد از یک سال تحصیل اخراج شدند. دانشجویان از کارکرد این سیستم خبر ندارند. برخی از دانشگاهها در دوران کرونا با شرط دیپلم و پیش‌دانشگاهی دانشجو پذیرفتند و این موجب شد که برخی از این مورد سوءاستفاده کرده و مبالغ هنگفتی از این دانشجویان بگیرند.»
حسین در مورد نحوه کار این موسسات می‌گوید: «من به‌عنوان مترجم در ثبت‌نام دانشجویان کمک می‌کردم. وقتی هم که در تهران بودم واقعا نصف وعده‌هایی که به دانشجویان می‌دادیم نشدنی بود. ما مثلا موسسه باوجدانی بودیم. حال شما ببینید برخی موسسات که نه مجوز دارند و نه واقعا نماینده یک دانشگاهی هستند، ادعا می‌کنند که نماینده اکثر دانشگاه‌های ترکیه در ایران هستند و با نشان دادن یکی دو عکس به متقاضیان از ۳۰ هزار تا ۱۰۰ هزار دلار از آن‌ها پول می‌گیرند.»
یک از مال‌باختگان که از طریق وعده‌های یک شرکت ایرانی مقیم استانبول برای دانشگاه ۹ ایلول ازمیر اقدام کرده بود در صحبت با ایران‌وایر می‌گوید: «قبل از عید سال ۱۴۰۳ من از طریق تبلیغات یک شرکت که خود را نماینده دانشگاه‌های ترکیه در ایران معرفی می‌کرد و به من وعده خرید صندلی دانشگاه ۹ ایلول ازمیر را داده بود، ۲۵ هزار دلار نقدی پرداخت کردم. این شرکت مدارک من از جمله دیپلم و پیش دانشگاهی من را نیز گرفت و با نوشتن قراردادی به من وعده پذیرش برای مهرماه ۱۴۰۳ را داد. شهریور سال ۱۴۰۳ من و مادرم برای ثبت نام به ازمیر رفتیم و از طرف دانشگاه به ما گفتند چنین اسمی وجود ندارد و ما نمی‌توانیم شما را ثبت نام کنیم.»
این مال‌باخته در ادامه به ایران‌وایر می‌گوید: «وقتی قضیه عدم ثبت از سوی دانشگاه را به آن‌ها گفتیم این شرکت گفت تا بهمن‌ماه صبر کنید. ما خواستیم از طریق یک وکیل شکایت کنیم که وکیل به ما گفت شما هم در این قضیه مجرم هستید و ما از ترس‌مان شکایت نکردیم و هر چه اصرار کردیم شرکت مدارک ما را هم پس نداد.»
سیاست‌های سهمیه‌بندی در پذیرش رشته‌های پزشکی در ایران، یکی از عوامل مهم در شکل‌گیری نارضایتی عمومی و افزایش تمایل به مهاجرت تحصیلی، به‌ویژه به کشورهای همسایه مانند ترکیه، شده است. این سهمیه‌ها که با هدف توزیع عادلانه فرصت‌ها برای گروه‌های خاص و تامین نیازهای مناطق محروم طراحی شده‌اند، در عمل انتقاداتی جدی را از سوی داوطلبان و کارشناسان به همراه داشته‌اند.
محدودیت‌های ناشی از سهمیه‌بندی، به‌ویژه برای داوطلبان بدون سهمیه با نمرات برتر، باعث شده است که بسیاری از آن‌ها به دنبال مسیرهای جایگزین برای تحقق آرزوی تحصیل در رشته پزشکی باشند. در این میان، ترکیه بهدلیل مزایای متعددش به یکی از مقاصد اصلی مهاجرت تحصیلی تبدیل شده است. با این حال، عدم آگاهی کافی و اعتماد به واسطه‌های غیرمعتبر، گاهی منجر به کلاهبرداری و از دست رفتن سرمایه‌های خانواده‌ها می‌شود که نمونه‌های کمی از این موارد رسانه‌ای شده و یا پیگیری می‌شود.
ایران وایر
ابراهیم رمضانی