سمیه سادات ابراهیمی، مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش، اخیرا اعلام کرده است که شیوع استعمال دخانیات و سیگارهای الکترونیک در میان دختران در حال افزایش است
طی سال‌های اخیر میزان مصرف دخانیات میان دختران ۱۳ تا ۱۵ ساله ایران با رشد قابل توجهی مواجه شده است. به گفته رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت، آمارها حاکی از آن است که مصرف سیگار در این گروه سنی از ۹ دهم درصد به ۲.۱ درصد رسیده است که نشان‌دهنده افزایش ۱۳۳ درصدی است.
این داده‌ها براساس مطالعه‌ای است که در سال ۱۳۹۵ انجام شده و تغییرات آماری را در قیاس با سال ۱۳۸۷ تحلیل کرده است.
هرچند این آمار مربوط به هشت سال پیش است، اما با توجه به اظهارات مسئولان حوزه آموزش و پرورش، احتمال افزایش بیشتر میزان مصرف در این گروه سنی بسیار بالا است.
سمیه سادات ابراهیمی، مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش، اخیرا اعلام کرده است که شیوع استعمال دخانیات و سیگارهای الکترونیک در میان دختران در حال افزایش است و این آسیب در رتبه چهارم مسائل اجتماعی کشور قرار دارد.
یکی از مهم‌ترین عوامل گسترش مصرف دخانیات میان نوجوانان ایرانی، افزایش دسترسی به سیگارهای الکترونیکی است. این محصولات، به دلیل نبود آموزش کافی در خصوص مضرات آنها و باور به بی‌خطر بودنشان، در مقایسه با سیگارهای سنتی محبوبیت بیشتری یافته‌اند. کارشناسان معتقدند که تبلیغات غیرمستقیم در فضای مجازی و فیلم‌ها و سریال‌های نمایش خانگی نیز نقش بسزایی در جذب نوجوانان به مصرف دخانیات دارند.
محمدرضا مسجدی، دبیرکل جمعیت مبارزه با دخانیات، با اشاره به چالش‌های موجود، اعلام کرد که ۷۳ درصد سیگارهای مصرفی ایران در دو شرکت بین‌المللی تولید می‌شود و این مسئله نیاز به نظارت و کنترل بیشتری دارد.
مصرف قلیان و کاهش سن شروع مصرف
آمار مصرف قلیان میان دانش‌آموزان پایه هفتم نیز نگران‌کننده است، به طوری که ۳۶ درصد این گروه سنی تجربه مصرف قلیان را گزارش کرده‌اند. افزون بر این، آمارها نشان می‌دهد سن شروع به مصرف دخانیات در کشور به ۹ سال کاهش یافته است. چنین داده‌هایی زنگ خطری برای خانواده‌ها و نظام آموزشی کشور است.
کاهش سن مصرف دخانیات، به‌ویژه میان نوجوانان، نشان‌دهنده تغییر الگوی رفتاری این گروه است. مصرف دخانیات دیگر صرفا یک کنجکاوی زودگذر نیست، بلکه به یک عادت پایدار بدل شده است که برای سلامت نسل آینده تبعات جدی دارد.
دسترسی آسان به محصولات دخانی ونادیده گرفتن قوانین، مانند قانون ممنوعیت فروش محصولات دخانی در حریم ۱۰۰ متری مدارس، ازجمله دلایل افزایش مصرف دخانیات میان نوجوانان است.
در حالی که برخی کارشناسان درخواست طرح‌هایی مانند ممنوعیت نمایش مصرف دخانیات در محصولات فرهنگی و رسانه‌ای را مطرح کرده‌اند، تحلیلگران معتقدند این اقدامات به‌تنهایی کافی نیست. برای کنترل این بحران به همکاری همه‌جانبه خانواده‌ها، نهادهای آموزشی، رسانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی نیاز است.
با آنکه افزایش مالیات بر سیگار یکی از موثرترین ابزارهای کنترل مصرف دخانیات در جهان شناخته می‌شود، این سیاست در ایران با مخالفت جدی برخی مدیران و تولیدکنندگان صنعت دخانیات مواجه شده است.
مدیرعامل شرکت دخانیات ایران، مهدی آشتیانی، ۸ دی‌ماه ضمن انتقاد از سیاست‌های مالیاتی کنونی، خواستار کاهش ۵۰ درصدی مالیات تولیدکنندگان داخلی شد و مصرف تنباکو را بخشی از فرهنگ ایرانیان دانست.
آشتیانی مدعی است ضرر سیگارهای تولید داخلی تا ۲۰۰ درصد کمتر از محصولات قاچاق است. او همچنین به ورود بیش از ۵۰۰ مدل سیگار قاچاق به کشور اشاره کرد و در مقایسه‌ای بحث‌برانگیز گفت: «چرا فقط دخانیات عامل سرطان معرفی می‌شود، در حالی که تبلیغات گسترده‌ای برای نوشابه‌ها و پفک‌ها وجود دارد؟»
این اظهارات در حالی بیان می‌شود که بسیاری از کارشناسان حوزه بهداشت افزایش مالیات بر محصولات دخانی را ابزاری موثر برای کاهش مصرف و جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی می‌دانند. به باور آنها، هرگونه کاهش مالیات تولیدکنندگان داخلی به افزایش دسترسی عمومی به سیگار و تشدید بحران مصرف، به‌ویژه در میان نوجوانان، منجر می‌شود.
قاچاق؛ چالش اصلی صنعت دخانیات ایران
پدیده قاچاق سیگار یکی دیگر از مسائل بحرانی صنعت دخانیات کشور است. محمدرضا تاجدار، رئیس هیئت‌مدیره انجمن تولیدکنندگان، واردکنندگان و صادرکنندگان محصولات دخانی، اعلام کرد که در سال ۲۰۲۳ حدود ۴۵۷ میلیون دلار سیگار به ایران وارد شده، اما گمرک ایران این آمار را صفر اعلام کرده است. این تناقض نشان می‌دهد که تمامی این واردات از طریق قاچاق انجام شده است. طبق آمار رسمی، تولید سیگار داخلی طی هشت ماه نخست سال جاری ۵۳ میلیارد و ۱۷۴ میلیون نخ بوده است که در قیاس با سال گذشته رشد ۱۶ درصدی داشته است. با این حال، ۹۰ درصد سیگار مصرفی ایرانیان همچنان از طریق قاچاق تامین می‌شود. این مسئله نشان‌دهنده وجود مافیایی قدرتمند در تجارت پرسود قاچاق محصولات دخانی است که نه‌تنها به اقتصاد کشور ضربه می‌زند، کنترل مصرف را نیز دشوارتر می‌کند.
آمارهای مربوط به مصرف روزانه سیگار در ایران نیز هشداردهنده است. میانگین مصرف هر ایرانی به چهار نخ در روز رسیده است که در کنار افزایش مصرف نوجوانان، تصویر نگران‌کننده‌ای از وضعیت سلامت عمومی کشور ارائه می‌دهد.
قاچاق سیگار تاثیرات مخربی بر جامعه ایران دارد. نبود نظارت کیفی بر محصولات قاچاق و تبلیغات غیرمستقیم در فضای مجازی، نوجوانان را به مصرف این محصولات سوق داده است و خانواده‌هایی که از خطرات این محصولات آگاهی ندارند، ناخواسته به رونق این تجارت غیرقانونی کمک می‌کنند.
در این میان، سازمان‌های بهداشتی بارها هشدار داده‌اند که رواج مصرف سیگار در میان نوجوانان و جوانان بر سیستم سلامت کشور هزینه‌های سنگینی تحمیل خواهد کرد. با این حال، به نظر می‌رسد منافع اقتصادی مافیای قاچاق مانع اقدامات قاطع در این زمینه شده است.
برای مقابله با پدیده قاچاق و کاهش مصرف دخانیات، ترکیبی از اقدامات نظارتی و سیاست‌های پیشگیرانه لازم است. افزایش مالیات بر سیگار، نظارت دقیق‌تر بر اجرای قوانین مرتبط با فروش محصولات دخانی، مبارزه با مافیای قاچاق و ارتقای آگاهی عمومی ازجمله راهکارهایی است که می‌تواند در این زمینه موثر باشد.
ایندیپندنت فارسی