ستیز با غرب، همراهی با شرق یا هم شرقی، هم غربی؟!

بر اساس این رویکرد، بلوک شرق، به معنای گذشته آن از هم پاشیده شده است و در نتیجه امروز دیگر سلطه‌گری از ناحیه شرق وجود ندارد، از همین رو می‌توان با کشورهایی نظیر روسیه و چین نیز همراهی دیپلماتیک و اقتصادی داشت و حتی در پی یافتن راهی برای ایجاد «رابطه استراتژیک» نیز با آن‌ها بود.

اما متن جامعه نگاهی دیگر به شرق دارد و بر این باور است که بر خلاف آنچه در تبلیغات رسمی عنوان می‌شود، شرق هم هم‌پای غرب در همه این سال‌ها در فشارهای تحریمی حرکت کرده است و نقطه اوج آن نیز رای مثبت دو کشور روسیه و چین به قطعنامه‌های تحریمی علیه ایران بود.

منتقدان همراهی جمهوری اسلامی با قدرت‌های شرقی بر این عقیده هستند که آن چه از چین و روسیه نصیب مردم ایران می‌شود تقریبا هیچ است و در این معادله آن طرفی که سود می‌برد چینی‌ها و روس‌ها هستند. بنابراین، اگر قرار بر همراهی با قدرت‌های جهانی است احتمالا همراه شدن با قدرت‌های غربی اگر همین قدر خسارت‌بار نباشد قطعا بیشتر از این هم نخواهد بود.

با نگاهی به واکنش‌ها به آن چه میان سخنگوی وزارت بهداشت و سفیر چین گذشت شاهد هستیم که برخی با یادآوری شعار قدیمی «نه شرقی، نه غربی» هشدار می‌دهند که عملکرد مقامات ایران به سمت و سویی در حال حرکت است که بخش نخست این شعار به فراموشی سپرده شده است و تنها «نه غربی» مورد پسند تصمیم‌گیران است.

در پاسخ به این واکنش‌ها هم البته بودند کسانی که تاکید داشتند به دلیل آن که دیگر شرق به معنای گذشته‌اش وجود ندارد دفاع از نماینده پکن جایز است! شاید وقت آن رسیده است که به بهانه این جدال توییتری از راهی دیگر گفت. این دو سوی ماجرا هر دو در مقام سخن از وفاداری خود به آن شعار قدیمی سخن می‌گویند و هر یک با تفسیری که از آن دارند سعی می‌کنند طرف مقابل را از صحنه خارج کنند اما به نظر می‌آید اصل آن شعار در دنیای امروز محل ابهام و پرسش جدی است. توضیح بیشتر آن که جهان امروز، جهانی است که همکاری بین‌المللی و اجماع‌سازی در آن حرف اول را می‌زند و کشورها هر چقدر هم در رده اَبَرقدرت‌ها جای بگیرند نخواهند توانست با یکجانبه‌گرایی و کناره‌ گرفتن از جامعه جهانی خواسته خود را به کرسی بنشانند.

وضعیتی که امروز به واسطه شیوع کرونا شاهد هستیم گواهی بر این مدعاست که مقابله با بحران‌ها جز با کنار هم قرار گرفتن جامعه جهانی برای هدفی واحد محقق نخواهد شد. اما آن شعار که در کمال تعجب تابلویی از آن در ورودی وزارت امور خارجه هم نصب شده است دقیقا خلاف این رویکرد است و به شرق و غرب عالَم «نه» می‌گوید. به نظر می‌آید که حالا و با گذر از چهل سالگی انقلاب۵۷ زمان خوبی‌ست که برخی شعارهای گذشته را مرور می‌کنیم و اگر با مختصات جهان امروز سازگار نیست فراموشش کنیم؛ امروز زمان «هم شرقی، هم غربی» است!

محمد توکلی, بهار نیوز: