کوچک شدن روزانه جیب مردم همراه شده است با گران شدن چشمگیر مسکن چنانکه رویای خانه‌دار شدن را به تمام شدن عمر انسان ایرانی گره زده است، پیشنهاد کارشناسان مسکن روی آوردن به خانه‌های ۲۵ متری برای رسیدن به این رویا است!
عصرگاهان که خورشید داغ تابستان کج می‌شد و دیوار سایه‌ای می‌انداخت، با آب حوض حیات را آب و جارو می‌کردند و سماور را بر روی نیمکت‌های چوبی آتش می‌کردند تا خستگی روز را با چایی قند پهلو و کاهو سکنجبینی به غروب دل‌انگیزی ختم کنند و شب‌ها نیز بر روی همان تخت‌ها و زیر پشه‌بند‌ها بستر خواب را گسترده و با چشم دوختن به ستاره‌ها پلک برهم بگذارند.
چه بسیار کودکانی که در این خانه‌ها و عمارت‌ها متولد شدند، در جوانی عاشق شدند و همانجا زندگی جدید خود را آغاز کردند. این خانه‌ها بخش اصلی از سبک زندگی هر ایرانی را تشکیل می‌داد، ایرانی که محل پذیرایی از مهمان، اندرونی و مطبخ‌اش مشخص بود برایش یک شیوه ویژه برای زندگی‌اش به وجود آورد.
در فکر یک سقفم
آن روز‌ها گذشت و امروز دیگر آن خانه‌ها را باید یا در فیلم‌ها دید یا اینکه با هزینه‌ای گزاف سعی کرد تا شمایلی از این خانه‌ها را برای خود یا خانواده به ارمغان آورد. هرچند خانه‌دار شدن این روز‌ها یک رویا است و برای کسی که امروز سقفی از آن خود ندارد شاید تا هفتاد سال دیگر نتوانند خانه‌دار شود، اما خانه دار شدن به چه قیمتی و با چه ابعادی؟ خانه‌هایی با متراژی کمتر از ۲۵ متر و متری ۲۵ تا ۳۵ میلیون تومان؟!
این خانه‌ها که امروز به خانه‌های اجتماعی معروف شده‌اند در دوره ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد مطرح شدند و حتی مسکن‌های مهر نیز در این راستا آغاز به ساخته شدن کردند، با این حال این خانه‌ها اندکی بزرگتر از خانه‌های پیشنهادی امروزی برای مشکل خانه‌دار شدن بود.تهیه مسکن این روز‌ها به قیمت خون انسان‌ها و حتی بیشتر از آن تمام می‌شود؛ متوسط قیمت هر متر مربع واحد مسکونی در تهران در خرداد امسال ۲۹ میلیون و ۶۷۳ هزار و ۶۰۰ تومان یعنی چیزی نزدیک به ۳۰ میلیون تومان اعلام شده است و در برخی نقاط تهران نیز به متری ۶۰ میلیون تومان رسیده است. در همین راستا برخی از کارشناسان مسکن پیشنهاد مسکن‌های ۲۵ متری را مطرح کرده‌اند.
این پیشنهاد‌ها چندان جدید نیست پیش از این و حدود ۱۱ سال قبل ابراهیم فیاض، جامعه‌شناس نیز پیشنهاد خانه‌های ۱۰ متری را مطرح کرده بود. فیاض ضمن هشدار نسبت به شکل‌گیری انقلاب جنسی در ایران به دولت پیشنهاد داد تا خانه‌هایی را برای تخلیه جنسی ایجاد کند.
فیاض این پیشنهاد را راهی برای مقابله علیه انقلاب جنسی مطرح کرده بود. وی در این راستا گفت: پیشنهاد من این بوده که دولت به سرعت و به صورت انقلابی خانه‌های ده متری، بیست و سی متری بسازد که حالت دنج دارند، تا از انقلاب جنسی در ایران جلوگیری شود. با این وضعیت اگر پیش برویم ما در ایران حتما در چند سال آینده با مشکل مواجه خواهیم بود که اوج آن در همجنس‌گرایی و روابط زنان و مردان همسردار خواهد بود که احتمالا با تبلیغات دشمن هم تقویت خواهد شد.اگرچه سخنان فیاض افراطی به نظر می‌رسد، اما او به خوبی تغییرات سبک زندگی را درک کرده و در این راستا پیشنهاد خود را هرچند با دیدگاهی دیگر مطرح کرده است.
کوچک کردن خانه‌ها به ۳۵ و ۴۵ متر دیرزمانی است که آغاز شده، اما کوچکتر کردن این فضا با توجه به خاطره ایرانیان نسبت به خانه‌های بزرگ به نظر می‌رسد که شیفت کردن به سبک زندگی جدیدی باشد که ممکن است تغییرات گسترده‌تری را به دنبال داشته باشد.
تغییر سبک زندگی در خانه‌های کوچک
کامل دلپسند، جامعه شناس و عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات تأمین اجتماعی با اشاره طرح مسکن اجتماعی اظهار کرد: با تأسی از تجارب کشور‌های آمریکای لاتین طرح مسکن اجتماعی با رویکرد مسکن مهر از حدود ۱۶ سال قبل مطرح شد و همچنان مدافعان و مخالفان بسیار جدی است. طرح‌هایی از این دست تنها موازی کاری با اهداف سیاسی بوده و در پی رفع چالش مسکن نیستند.
وی افزود: تمرکز بر مسکن‌های کوچک می‌تواند ابعاد ناخواسته اجتماعی جدی داشته باشد. بسیاری از این طرح‌ها در شرایطی که کشور تحت شدیدترین تحریم‌های بین‌المللی است و کمبود شدید نقدینگی ملی در بخش بودجه‌بندی و معطل ماندن برخی از پروژه‌های ملی مطرح شده است.
دلپسند بیان کرد: مسکن مهر خود ابعاد کوچکی دارند و اگر قرار است پروژه جدیدی ساخته چه اندازه باید کوچکتر باشند. خوابگاه‌های متأهلی دانشجویی که گنجایش دو نفر را دارند ۳۵ متر است و عملا خانه‌هایی موقت هستند آیا می‌توان با طرح مسکن اجتماعی با ابعادی چنین کمتر به فکر یک زندگی ایده‌آل برای جوانان باشیم.
توزیع فقر مکانی در خانه‌های کوچک
وی افزود: طرح چنین خانه‌هایی نوعی بازآفرینی سطح انتظارات مردم از مسکن و توزیع فقر مکانی را به دنبال دارد و از این منظر می‌تواند پیام‌های ناگوار برای زوج‌های ایرانی باشد.این جامعه شناس با بیان اینکه نوستالژی زندگی ایرانی با خانه‌های حیاط‌دار و بزرگ پیوند خورده است، گفت: بدون شک شیفت کردن به خانه‌های کوچک اثرات روانی گسترده و تنش‌های مختلفی را در محیط خانواده ایجاد می‌کند. خانواده‌های چند نفره در محیط‌های با متراژ کم دچار تنش‌های روزمره ناشی از کمبود جا هستند. تراکم بسیار شدید، عدم فضای شخصی و نبود فضای بازی کودک و عدم تعامل اجتماعی از جمله تبعات کوچک کردن خانه‌ها است.
وی تأکید کرد: فضا و مکانی که در آن زندگی می‌کنیم بر باور‌های ما تأثیر دارد. خانه‌ای که نتوان به دلیل کمبود جا در آن کتاب نگه داشت یا طراحی مناسبی داشته باشد خانواده را دچار اختلال می‌کند.
قبر‌های کوچک خانگی
دلپسند یادآور شد: خانه‌هایی با ابعاد کوچک که در جنوب شرق آسیا تبلیغ می‌شود تنها مکان‌هایی برای استراحت و نوعی قبر‌های خانگی هستند. تبلیغ این نوع خانه‌ها در ایران با توجه به ذهنیت خانه‌های بزرگ تبلیغ قبر‌های خانگی است.وی تأکید کرد: کوچک شدن ابعاد خانه‌ها تأثیر خود را در ایزوله شدگی فردی مبتنی بر تنگی جا، حداقل تا ۱۰ سال دیگر نشان می‌دهد.