بحران خلیج فارس برای برخی کارشناسان روزهای آستانه جنگ جهانی اول را تداعی می‌کند. به ویژه در قطر و امارات متحده عربی بیم انفجار تنش میان جمهوری اسلامی و آمریکا فزونی یافته است. هفته‌نامه اشپیگل در آلمان با اشاره به پژوهش تازه «گروه بحران بین‌المللی» با عنوان «لحظه ۱۹۱۴» در گزارشی می‌نویسد که اوضاع خلیج فارس و تنگه هرمز زنگ خطر را در این گروه علمی- تحقیقاتی به صدا در آورده است.
مانور مشترک آمریکا و قطر در آب‌های جنوبی خلیج فارس
گروه بحران بین‌المللی در پژوهش تازه خود که چند روز پیش از توقیف دومین نفتکش از سوی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در تنگه هرمز منتشر شد، به این نتیجه رسیده که وضعیت بلاتکلیف به وجود آمده میان ایران و غرب، همان شرایطی را تداعی می‌کند که به جنگ جهانی اول منتهی شد. اکنون تنها یک اشتباه کوچک می‌تواند ابتدا خاورمیانه و سپس مناطق دیگری از جهان را درگیر بحران کند.
اشپیگل آنلاین در همین رابطه می‌نویسد که روابط دوستانه میان قطر و جمهوری اسلامی ایران نیز که جنبه عملگرایانه دارد، نمی‌تواند برای همیشه گرم بماند. اما از سوی دیگر امارات متحده عربی می‌کوشد از طریق مذاکره با ایران مانع بروز درگیری نظامی در تنگه هرمز شود.
در صورت بروز یک درگیری نظامی، کشورهای کوچک و ثروتمند خلیج فارس در شبه جزیره عربستان، قطر و امارات متحده عربی بیش از همه بازنده خواهند بود. اقتصاد ملی آنها وابسته به این است که راه دریایی آنها از طریق تنگه هرمز و حریم هوایی آنها بر فراز خلیج فارس باز بمانند.
اینهمه در حالیست که قطر خود را برای مسابقات جام جهانی فوتبال در سه سال دیگر نیز آماده می‌کند. جنگ با ایران می‌تواند برگزاری و پخش جهانی این مسابقات را به خطر بیاندازد. تنها همین دلیل کافی است که رهبری قطر علاقه‌ای به تشدید تنش نداشته باشد.
قطر، یک شریک عملگرا
قطر از میان همه حکومت‌های پادشاهی خلیج فارس بهترین مناسبات را با حکومت ایران دارد. برخلاف عربستان سعودی و امارات متحده عربی، دوحه با قاطعیت از توافق هسته‌ای با تهران استقبال کرد. همچنین پس از آنکه در سال گذشته‌ایالات متحده آمریکا به صورت یکطرفه این توافق را لغو کرد، قطر از سایر طرف‌های توافق خواست که به آن وفادار بمانند.
قطر و ایران به لحاظ اقتصادی نیز با یکدیگر همکاری دارند. آنها به صورت مشترک از منابع نفت و گاز میدان پارس جنوبی که بزرگترین ذخائر گاز جهان را در خود دارد، بهره‌برداری می‌کنند. در مورد بهره‌برداری از گاز، باید دو کشور بطور دقیق با یکدیگر مذاکره کنند تا استحکام زیرزمینی منطقه را به خطر نیاندازند. علاوه بر این، شرکت‌های دولتی قطر از سال ۲۰۱۴ در زمینه نوسازی صنایع نفت و گاز ایران به‌این کشور کمک کرده‌اند.
مناسبات دوستانه میان زمامداران دوحه و تهران یکی از دلایل تحریم قطر از سوی عربستان سعودی و امارات متحده عربی در سال ۲۰۱۷ بوده است. برخلاف ریاض و ابوظبی، که مناسباتشان با رژیم ایران به دشمنی کشیده شده، قطر می‌کوشد متحد جمهوری اسلامی باقی بماند، اما این مناسبات بیشتر عملگرایانه است.
دولت قطر خرابکاری در کشتی‌های تجاری و توقیف یک تانکر بریتانیا در تنگه هرمز از سوی حکومت ایران را خطری برای منافع اقتصادی خود می‌داند. در میانه ماه ژوییه امسال امارات یک پایگاه دریایی جدید را افتتاح کرد. هدف ایجاد این پایگاه مراقبت بهتر از مرزهای آبی این کشور است. دوحه به گونه‌ای نمادین فرمانده نیروهای دریایی آمریکا در خاورمیانه، آدمیرال جیم مولی، را به مراسم گشایش این پایگاه دعوت کرد.
چرخش تدریجی سیاست دوبی و ابوظبی
امارات متحده عربی نیز در صورت بروز جنگ چیزهای زیادی را از دست خواهد داد: امارات، توریست و دانشجویان را از سراسر جهان به خلیج فارس جذب می‌کند. طرفداران موتورسواری به مثابه ورزش از ده سال پیش به اینسو می‌توانند به تماشای مسابقات «یاس مارینا» در ابوظبی بروند؛ دوستداران هنر قادرند گرانبهاترین آثار هنری موزه لوور را در امارات تماشا کنند و دانشجویان جوان امکان یافته‌اند در شعبات محلی سوربن فرانسه و دانشگاه نیویورک به تحصیل بپردازند.
ابوظبی به عنوان بزرگترین امیرنشین در میان هفت امارات متحده عربی یک سیاست تهاجمی خارجی هم در پیش گرفته است. در سال‌های گذشته محمد بن زاید ولیعهد ابوظبی و حاکم پشت پرده امارات متحده عربی میلیاردها دلار صرف تجهیزات جنگی کرده تا بتواند سیاست خارجی خود را پیش ببرد:
–امارات متحده عربی و قطر از گروه‌های درگیر جنگ در لیبی و سودان بر سر کسب قدرت پشتیبانی می‌کنند.
–امارات متحده عربی همراه با عربستان سعودی نیروی محرکه تحریم سیاسی و اقتصادی کشور همسایه خود قطر هستند.
–تا چند هفته پیش امارات متحده عربی نیروهای خود را در یمن مستقر کرده بود تا در کنار عربستان سعودی علیه شیعیان حوثی تحت پشتیبانی ایران بجنگند.
عقب‌نشینی بخشی از نیروها از سرزمین جنگزده‌ی یمن در هفته‌های گذشته نخستین نشانه آن است که تصمیم‌گیرندگان امارات متحده عربی، برخلاف ریاض که به شدت از سوی آمریکا پشتیبانی می‌شود، مایل نیستند به تنش پرهزینه با ایران بیشتر ادامه بدهند.
این تاکتیک جدید پس از نخستین حمله به نفتکش‌ها در خلیج فارس، که دلایل و عوامل آن هنوز توضیح داده نشده است، آشکار شد. عربستان سعودی ایران را مسئول دانسته، اما امارات متحده در آغاز تنها از «یک بازیگر دولتی» نام برد.
در آخرین هفته ماه ژوییه امسال، امارات متحده هیئتی را با هدف مذاکره بر سر امنیت تنگه هرمز به ایران فرستاد. این نخستین دیدار مقام‌های امارات و ایران از شش سال گذشته بود.
به نظر می‌رسد که ابوظبی نیز از ترس وقوع یک سناریوی هولناک در تنگه هرمز، در حال حاضر به کندی یک چرخش ۱۸۰ درجه را در مسیر نزدیک شدن به مواضع قطر آغاز کرده است: جلوی جنگ با ایران باید بدون قید و شرط گرفته شود.
*منبع اشپیگل آنلاین
*ترجمه و تنظیم: جواد طالعی
کیهان لندن: