«به زور حق با من است.»
جمله‌ای از فلینی که جوهره فاشیسم را در ساده‌ترین و خشن‌ترین شکل ممکن آشکار می‌سازد. فاشیسم، آن‌جا شکل می‌گیرد که قدرت سیاسی دیگر نیازی به اقناع و مشروعیت نمی‌بیند و تنها با سرکوب، ترس و اجبار خود را حق مطلق می‌داند
این جمله فلینی نه فقط توصیف فاشیسم است، بلکه آینه‌ای است در برابر نظام‌هایی که حقیقت را در انحصار خود می‌خواهند و مشروعیت را با گلوله و اعدام حفظ می‌کنند. جمهوری اسلامی دقیقاً بر همین مبنا شکل گرفته: فاشیسمی مذهبی که چهار دهه است حق را با زور تعریف کرده، و مردم را به تبعیت یا مرگ مجبور ساخته است.
اما جامعه ایران دیگر آن جامعه‌ای نیست که فاشیسم مذهبی بتواند بی‌هزینه بر آن حکومت کند. رشد آگاهی عمومی، گسترش سواد رسانه‌ای، و عبور بخش بزرگی از مردم از ایدئولوژی رسمی، نشانه‌هایی‌ست از یک تغییر عمیق اجتماعی. اکنون بسیاری دریافته‌اند که مسأله صرفاً تغییر یک دولت یا رهبر نیست، بلکه عبور از ساختار فکری و سیاسی‌ای‌ست که «زور را به‌جای حق» نشاند.
جامعه ایران دیگر با گذشته یکی نیست. خیزش «زن، زندگی، آزادی» در ۱۴۰۱، لحظه‌ای تعیین‌کننده در تاریخ معاصر ایران بود. نه فقط به‌خاطر شعارش، که به‌خاطر آن‌که قدرت مردم را از دل خیابان تا عمق گفتمان سیاسی جابه‌جا کرد. زنانی که از دل سرکوب بیرون آمدند و پرچم آزادی را در دست گرفتند، جوانانی که بدن‌شان را سپر کردند تا حقیقت بماند، و مردمی که حتی در دل ترس، مقاومت را فریاد زدند.
این خیزش ادامه تاریخی مقاومت مردم ایران است. از نهضت مشروطه تا ملی شدن نفت، از انقلاب ۵۷ تا اعتراضات ۸۸ و دی ۹۶، و حالا ۱۴۰۱؛ نسل‌های مختلف نشان داده‌اند که درک ایستادن در برابر دیکتاتوری را دارند. اما آن‌چه امروز متفاوت است، درک جمعی از نیاز به ساختن آینده‌ای نو است. آینده‌ای که در آن قدرت از مردم می‌آید، نه از آسمان؛
آینده‌ای بدون رهبرکاریزماتیک، بدون ولایت، بدون سرکوب ساختاری.
گذار از جمهوری اسلامی فقط پایان یک حکومت نیست، بلکه آغاز بازسازی جامعه‌ای‌ست که نهادهای مستقل، رسانه‌های آزاد، و فرهنگ گفت‌وگو جایگزین فقر سیاسی و سرکوب سازمان‌یافته می‌شوند. این گذار نیاز به هوشیاری، همبستگی و سازمان دارد.
نهادهای مدنی، شوراهای محلی، اتحادیه‌ها، رسانه‌های مردمی و آموزش عمومی، سنگ‌بنای آینده‌اند.
جامعه‌ای که یاد گرفته بدون رهبر بایستد، می‌تواند بدون رهبر هم بسازد.
آینده ایران نه در فرار از گذشته، بلکه در فهم عمیق آن است.
و آن‌جا که فاشیسم می‌گوید «به زور حق با من است»، مردم خواهند گفت:
«حق، تنها زمانی معتبر است که با آگاهی، آزادی و انتخاب آزادانه همراه باشد.»
استکهلم
۱۵ آوریل ۲۰۲۵
فرشید نوروزی