وضعیت محیط زیست، درختان و خانه‌های قدیمی تهران طی دو سال گذشته مشکلات جدی داشته که حاصل نوع نگرش شهردار پایتخت به هویت تاریخی و زیست محیطی تهران است
با وجود اعتراض فعالان محیط زیست به قطع درختان کهنسال خیابان ولی‌عصر، احسان صفایی، معاون خدمات شهری شهرداری منطقه ۱ تهران، روز سه‌شنبه ۲۴ مرداد از قطع درختان در این منطقه خبر داد.
صفایی با تایید تصاویر درختان قطع‌شده اعلام کرد بر اساس رای کمیسیون ماده ۷، تعداد ۱۷۹ اصله درخت در خیابان ولی‌عصر قطع خواهند شد و درختان جوان جایگزین آن‌ها می‌شوند. او ادعا کرد درختان در فهرست قطع‌شدن خشکیده و دارای ریشه‌های سست‌اند و ممکن است سقوط کنند. این در حالی است که بر اساس گزارش شهروندان تهرانی، تعدادی از درختان قطع‌شده کهنسال بودند اما نشانی از خشک شدن نداشتند.
تخریب هویت زیست محیطی و تاریخی تهران
مسئله قطع درختان در تهران تنها محدود به درختان خیابان ولی‌عصر نیست. طی روزهای گذشته تصاویر متعددی از قطع شبانه درختان در مناطق مختلف تهران منتشر شده است. ۲۳ مرداد تصاویر قطع دو درخت چنار مقابل هتل اسپیناس در بلوار کشاورز منتشر شد که به باور مردم، بنا به خواسته مدیران هتل برای باز شدن دید به نمای روبرو قطع شدند. اما سایت خانه ملت به نقل از منابع آگاه در شهرداری مدعی شد که مجوز قطع این دو درخت در سال ۱۴۰۰ صادر و میزان خسارت تعیین‌شده نیز دریافت شده است.
قطع درختان به‌منظور ساخت‌وساز یا پاکسازی نمای بصری ساختمان‌های نوساز، مجتمع‌های تجاری و مغازه‌ها رویه‌ای است که به گفته فعالان محیط زیست در دو سال گذشته شدت گرفته است.
۶ خرداد نیز خبر قطع هشت اصله درخت کهنسال خیابان عمار در منطقه نیاوران منتشر شد که به گفته کاربران، دلیل آن ساخت برج در محل و تلاش برای حذف درختان به قصد نمایان شدن نما بود؛ اما آنچه در کنار قطع درختان خیابان ولی‌عصر خبرساز شد، انتشار خبر قطع ۵۰ درخت بوستان کوهپایه در منطقه ۱ تهران با حکم قضایی بود. تصاویر قطع درختان این بوستان روز ۲۱ مرداد منتشر شد. شهرداری منطقه ۱ ادعا می‌کند مالک با حکم قضایی برای قطع درختان اقدام کرده است و ماموران شهرداری امکان ممانعت نداشتند.
مهدی عباسی، عضو شورای شهر تهران، یکشنبه ۲۲ مرداد در جلسه این شورا، به قطع درختان بوستان کوهپایه معترض شد و گفت: «مگر می‌شود در روز روشن با بولدوزر درختان را از جا بکنند و بگویند به جای آن نهال می‌کاریم. اساسا مگر نهال جبران درخت را می‌کند؟»از سوی دیگر فعالان میراث فرهنگی بر این باورند ماجرا فقط به قطع درختان تهران محدود نمی‌شود و شهرداری تهران در دوران ریاست علیرضا زاکانی بر پاک کردن حافظه شهر از طریق تخریب میراث تاریخی تهران اصرار می‌ورزد.
وحیدرضا شهاب موحد، مدیر موزه مدرس، فروردین ۱۴۰۲ تصریح کرد که توجه به بافت تاریخی تهران دیگر در مدیریت شهری اولویتی ندارد و شهرداری بیشتر به دنبال بلندمرتبه‌سازی است. این کارشناس و پژوهشگر تاریخ تهران تاکید کرد با توجه به اقدام‌های شهرداری در یک سال اخیر، مشخص است به مرمت آثار تاریخی تمایلی ندارند.
موحد برای مثال از توقف پروژه ۱۵ساله احیای میدان توپخانه در دوره شهرداری زاکانی خبر داد و گفت: «ساخت ساختمان بلدیه ادامه پیدا نکرد و سنگفرش‌ها با آسفالت جایگزین شدند؛ چرا که مدیران جدید با حوزه‌های گردشگری و بافت تاریخی ناآشنا هستند.»
روزنامه اعتماد نیز روز سه‌شنبه ۲۴ مرداد در گزارشی به تشدید تخریب بناهای ثبت‌شده در تهران پرداخت و به نقل از کارشناسان یادآور شد این آثار که بخشی از هویت شهر به شمار می‌روند، به دلیل نبود رسیدگی و غفلت مدیران شهری و میراث‌فرهنگی نیمه‌مخروبه شده و پاتوق معتادان‌اند.
مهدی معمارزاده، کارشناس میراث فرهنگی، با اشاره به تخریب بنایی قدیمی در میدان محمدیه، کوچه مسعود با سردری فاخر گفت که این محل به‌مرور با آب گرفتن روی آن تخریب شده است. معمارزاده همچنین آنچه را در بافت تاریخی منطقه عودلاجان و سنگلج رخ داده و طی آن خانه‌های فاخر تاریخی به نام بافت فرسوده تخریب شده‌اند، «اتفاقی وحشتناک» توصیف کرد.
در سال‌های اخیر، به حال خود رها شدن بناهای متعلق به دوره قاجار و پهلوی اول خشم فعالان میراث فرهنگی را در پی داشته است؛ بناهایی که یا به کارگاه‌های صنعتی و انبار بدل شده یا در نتیجه بی‌توجهی به‌مرور تخریب شدند. تخریب ساختمان قدیمی کفش ملی در میدان قیام، وضعیت بحرانی عمارت مسعودیه، عمارت مستوفی‌الممالک و اخبار تخریب احتمالی کاخ ثابت پاسال همگی طی دو سال گذشته نشانه‌های بی‌توجهی تعمدی مدیران شهرداری تهران و میراث فرهنگی به سرنوشت بناهای تاریخی پایتخت‌اند.
مهران تهرانی، فعال گردشگری، در گفت‌وگو با اعتماد، به فهرست خانه‌هایی اشاره کرده است که با وجود ثبت ملی بودن، به بهانه‌های مختلف تخریب شدند. او به تخریب خانه‌های مختلف در منطقه پامنار اشاره کرد و گفت: «سال ۱۳۸۴ که شهرداری در دوره قالیباف بعضی خانه‌های تاریخی پامنار را خراب کرد، می‌شد قصور میراث را دید.»
این فعال فرهنگی از تخریب خانه‌ای متعلق به شکوه‌السلطنه، مادر مظفرالدین‌شاه، خبر می‌دهد و شرایط خانه امین لشگر و خانه سرهنگ ایرج را نمونه‌هایی از وخامت حال بناهای تاریخ تهران می‌داند.
فعالان میراث فرهنگی و علاقه‌مندان به تاریخ تهران معتقدند آنچه بر نگرانی آن‌ها افزوده، نوع نگاه زاکانی به‌عنوان شهردار به تاریخ این شهر است. شهردار تهران اردیبهشت ۱۴۰۲ با رد هویت تاریخی پایتخت به‌صراحت گفته بود: «تهران جز پایتخت بودن هویت دیگری ندارد.»
این نگرش علیرضا زاکانی به هویت تاریخی و فرهنگی شهر تهران طی دو سال گذشته به‌روشنی در عملکرد مدیران شهری مشهود بوده است و به نظر می‌رسد به‌سرعت در حال تخریب تاریخ و هویت شهرند.
داریوش معمار
ایندیپندنت فارسی